29 Νοε 2011

Περί θλίψεως...

Ένα πράγμα που μπορεί να βοηθήσει τον "καταθλιπτικό"(αναφορά σε ήπιες μορφές θλίψεως) είναι και η εργασία, το ενδιαφέρον για τη ζωή. Ο κήπος, τα φυτά, τα λουλούδια, τα δέντρα, η εξοχή, ο περίπατος στην ύπαιθρο, η πορεία, όλ’ αυτά βγάζουν τον άνθρωπο απ’ την αδράνεια και του δημιουργούν άλλα ενδιαφέροντα. Επιδρούν σαν φάρμακα. Η ασχολία με την τέχνη, τη μουσική κ.λπ. κάνει πολύ καλό. Σ’ εκείνο, όμως, που δίδω τη μεγαλύτερη σημασία είναι το ενδιαφέρον για την Εκκλησία, για τη μελέτη της Αγίας Γραφής, για τις ακολουθίες. Μελετώντας τα λόγια του Θεού, θεραπεύεται κανείς χωρίς να το καταλάβει.(Γέροντας Πορφύριος)

Σχόλιο: Αυτό το κειμενάκι θα μπορούσε κάλλιστα να βρίσκεται σε εγχειρίδιο Υπαρξιακής Ψυχοθεραπείας. Ήταν μεγάλος ο Γέροντας αλλά κι αυτόν όπως τόσους αλλους λίγοι, ελάχιστοι τον κατάλαβαν, οι πολλοί τον παρερμήνευσαν.

Διαβάζω τα κείμενα του, από την καταπληχτική έκδοση της Μονής Χρυσοπηγής "Βίος και Λόγοι" που διατήρησαν ακέραια και αυτούσια τα λογια του Γέροντος και έπειτα ακούω ομιλίες ή διαβάζω άρθρα πάνω στην διδασκαλία του και απογοητεύομαι. Υπάρχει τεράστια απόσταση απο το πνεύμα του Γέροντος.

Πραγματικά ελάχιστοι έχουν κατανοήσει το πνεύμα του Γέροντος Πορφυρίου. Γι ακόμη μια φορά αισθάνθηκα ότι διαβάζουμε με τα δικά μας μάτια, αυτά που θέλουμε και κατανοούμε εκείνα που αντέχουμε ή συμφέρουν το εγωτικό οικοδόμημα μας. Άλλωστε ειναι τέτοιες οι άμυνες του ψυχισμού μας που αποφεύγει και ξεχνάει εκείνα που τον οδηγούν στην συνάντηση του βαθύτερου εαυτού, της βαθύτερης αλήθειας.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο μεγαλύτερος εχθρός, ο μεγαλύτερος φόβος του ανθρώπου είναι η συνάντηση με τον εαυτό του. Κάνει τα πάντα για να μην συναντηθούν.

π. Λίβυος

26 Νοε 2011

Ενός λεπτου στιγμή..

Απόσπασμα από το προς έκδοση βιβλίου μου «Ο Κινέζος, ο Θεός, κι η Μοναξιά». Σελ.118, Εκδόσεις Αρμός. Αρχές Δεκεμβρίου στα βιβλιοπωλεία.


Ψιθυριστά σχεδόν για να μην χαλάσω την ιερότητα της στιγμής μουρμούρισα με δέος,

– Όσοι δεν ξύπνησαν ένα πρωί, την ώρα της αυγής, την στιγμή που γλυκοχαράζει, όχι απλά για να πάνε σε κάποια δουλειά αλλά για βιώσουν την αλήθεια, την ομορφιά, την δύναμη της ζωής, έχουν χάσει ίσως μια από τις σημαντικότερες πνευματικές εμπειρίες της ζωής τους. Την στιγμή εκείνη, τα δεύτερα του δευτερολέπτου που εναλλάσσεται το σκοτάδι της νύκτας με το πρώτο φως του ήλιου, την ώρα που αλλάζει η σκυτάλη του σύμπαντος και της ζωής, γίνεται μια μικρή, ιδιαίτερη, αδιόρατη στους μη έμπειρους σιγαλιά. Τα πάντα, ο άνεμος, το φεγγάρι, ο ήλιος, το φως, το σκοτάδι, τα άστρα, οι πλανήτες, τα ζώα, για μια στιγμούλα, τόση δα στιγμούλα, ησυχάζουν. Αργούν. Λες και κρατούν ενός λεπτού σιγή μπροστά στο Θαύμα, στο μυστήριο που ονομάζεται ζωή.

Έκανε φοβερό κρύο. Αλλά δεν μας ένοιαζε. Τίποτε δεν μπορούσε τουλάχιστον εκείνη την στιγμή να υπάρξει ως αντάλλαγμα. Άλλωστε για την στιγμή ζούμε. Η μόνη περιουσία του ανθρώπου. Γύρισα και κοίταξα τον Μπάμπη. Είχε δακρύσει. Είχε χαθεί στην σιωπή του μυστηρίου.

– Φίλε, κάθε μέρα στη σχολή μάς μιλάνε για τον Θεό. Αλλά αυτήν την κατάνυξη ποτέ δεν την έζησα. Κάθε μέρα μάς βάζουν να διαβάζουμε δεκάδες σελίδες από βιβλία που γράφουν για τον Θεό. Μας εξαναγκάζουν να κάνουμε προσευχές, αδιαφορώντας για το γεγονός ότι η προσευχή είναι δίψα κοινωνίας και όχι υποβολή. Όμως πίστεψέ με ποτέ, μα ποτέ, δεν βίωσα τέτοια εμπειρία. Κουράστηκα, αδελφέ μου, μέσα στα μη και τα πρέπει. Μας έκρυψαν από την αλήθεια και τις ομορφιές της ζωής. Μας έκλεισαν τις πόρτες, τα παράθυρα, μα κυρίως χειμώνιασαν τις καρδιές μας γεμίζοντάς τις με ψύχος δριμύ. Ενοχές, τύψεις, νόμους, κανόνες, απουσία χαράς. Η ζωή όμως δεν φυλακίζεται. Οταν το επιχειρήσεις τότε αυτή γυρνά πίσω χρόνια μετά να πάρει τα δανεικά της. Στο κλουβί, στην γυάλα, Θεό δεν συναντάς. Ο Θεός είναι ζωή και τον συναντάς μονάχα όταν ζεις.

24 Νοε 2011

Συνωμοσιολογία και αντισημιτισμός: ένα επείγον ποιμαντικό πρόβλημα

του π. Βασιλείου Θερμού

Μερίδα του ελληνικού λαού χαρακτηριζόταν ανέκαθεν από την τάση να ανακαλύπτει παντού ξένο δάκτυλο, απόρρητα παρασκήνια, συνωμοσίες εις βάρος της πατρίδας μας και της πίστης μας, με έντονη τη συμμετοχή των Εβραίων σε αυτά. Τα τελευταία 2 χρόνια, όμως, το κακό παράγινε.

Τα βρώμικα νερά της συνωμοσιολογίας και του αντισημιτισμού πάντοτε και παντού επικρατούν σε καιρούς ανασφάλειας και φόβου. Η ξαφνική και ισοπεδωτική οικονομική κρίση έχει ωθήσει πολλούς συμπολίτες μας να βεβαιωθούν ότι σκοτεινά κέντρα, εμπνεόμενα από τον σιωνισμό, απεργάζονται τον αφανισμό της Ελλάδας, τόσο τον πολιτισμικό όσο και τον οικονομικό. Κάποιοι που πρόσφατα ανακάλυψαν τις δυνατότητες του διαδικτύου έχουν πλέον τραπή σε αχαλίνωτα σενάρια τα οποία διαδίδουν ηλεκτρονικά: πάντα κάτι πονηρό βρίσκεται πίσω από τα γεγονότα, πάντα κάποιοι «ειδήμονες» θα διαφωτισουν τους «αφελείς» για τις σκοτεινές πλευρές ορισμένων δημόσιων προσώπων, πάντα τα διάφορα μέτρα λαμβάνονται με απώτερο σκοπό να πληγή η πίστη και η πατρίδα. Αρχής γενομένης από τη περιβόητη (και τελικά διαψευσθείσα) δήλωση του Κίσινγκερ εναντίον του ελληνισμού μέχρι την άποψη ότι τα ταχυδρομικά τέλη των εντύπων αυξήθηκαν ώστε να χτυπηθή ο εκκλησιαστικός λόγος!
Κάθε κοινωνία διαθέτει τις παράνοιές της, κάθε λαός έχει τους συνωμοσιολόγους του. Αυτό που συμβαίνει στην ελληνική κοινωνία, όμως, ξεπερνά κάθε φαντασία. Με αφορμή το σοκ των οικονομικών μέτρων έχουν απελευθερωθή πλήθος από φοβίες που φώλιαζαν στο φαντασιακό των Ελλήνων. Με κορυφαίο σύμπτωμα την παλιά καταστροφική πληγή του αντισημιτισμού, η οποία κάποτε αιματοκύλισε τον κόσμο.

Το πρόβλημα θα ήταν σοβαρό έτσι κι αλλιώς, γίνεται όμως τραγικό όταν βλέπουμε να το υποδαυλίζουν και εκκλησιαστικά πρόσωπα. Μερίδα κληρικών, όλων των βαθμών, καθώς και λαϊκών θεολόγων και άλλων πιστών, έχουν προσχωρήσει άνευ όρων σε αυτή την παράνοια. Έχουν υιοθετήσει άκριτα τα «Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών» αγνοώντας ότι αποτελούν χαλκευμένη προβοκάτσια εις βάρος των Εβραίων! Έχουν ασπαστή τη θεωρία ότι για όλα τα δεινά του ελληνισμού φταίνε οι Εβραίοι! (Το επικαλέστηκε και ο Χίτλερ για να κάνει τον λαό συνεργούς του). Έχουν αγκαλιάσει κάθε αλλοπρόσαλλη ή ανεύθυνη αντικαθεστωτική κίνηση, δηλαδή λένε αντανακλαστικά «όχι» σε ό,τι προέρχεται από φορείς της εξουσίας, νομίζοντας ότι ενσαρκώνουν ένα νέο αντιστασιακό φρόνημα. Δεν προκαλούν έκπληξη όλα αυτά αν σκεφθούμε πως υπήρξαν κληρικοί που προ ετών διατύπωσαν δημόσια την κατηγορία ότι όσοι προωθούν τη λειτουργική ανανέωση υπηρετούν τα σχέδια της «Νέας Εποχής»! Η είσοδος και κληρικών στην παράνοια συνιστά πραγματικότητα λίαν ανησυχητική για την Εκκλησία και για τον τόπο.

Ουδείς είναι τόσο αφελής ώστε να αγνοεί πως η πολιτική διαθέτει νοσηρά παρασκήνια και πως οι εξουσίες του αιώνος τούτου είναι πάντοτε βουτηγμένες στα συμφέροντα. Ουδείς επαρκώς ενημερωμένος πολίτης παραγνωρίζει τις ενίοτε σατανικές μεθοδεύσεις του καπιταλιστικού συστήματος. (Ο Παπαδιαμάντης ονόμαζε «διαρκή αντίχριστον» την πλουτοκρατία). Εδώ, όμως, πρόκειται για κάτι άλλο. Αυτό που ενοχλεί εδώ είναι η νοοτροπία εκείνων των χριστιανών (παρόμοια με της Αριστεράς) η οποία ωθεί κάποιους να γίνονται εκούσια περιθωριακοί, στο να διαλέγουν να στέκονται πάντα στο «αντί», για να μπορούν να βρίζουν ατεκμηρίωτα. Ενοχλεί η συλλήβδην στοχοποίηση ενός βασανισμένου λαού όπως ο εβραϊκός, τον οποίο ταυτίζουν με εγκλήματα της ηγεσίας του και των λίγων σιωνιστών. Ενοχλεί η μεγαλομανής αντίληψη πως η Ελλάδα αποτελεί κέντρο του κόσμου και άλλη δουλειά δεν έχουν οι ισχυροί παρά να βυσσοδομούν εις βάρος της.

Δεν είναι τυχαίο πως περισσότερο ευάλωτα στις προβληματικές αυτές στάσεις είναι άτομα τα οποία διαβάζουν λίγο, σκέφτονται υπεραπλουστευτικά, συνηθίζουν να ενημερώνονται αποκλειστικά ή κυρίως από το διαδίκτυο. Στην επαρχία και στα λαϊκά στρώματα των μεγαλουπόλεων φαίνεται πως η συνωμοσιολογία και ο αντισημιτισμός ανθούν περισσότερο.

Αυτές οι διαπιστώσεις έχουν κοινωνιολογικό και ψυχολογικό ενδιαφέρον, διότι δείχνουν πως υπάρχουν κοινωνικές ομάδες οι οποίες αποτελούν ευκολώτερο στόχο χειραγώγησης: απλά, όπως αυτή ελάμβανε χώρα από τους πολιτικούς στο παρελθόν, τώρα την επιχειρούν οι δήθεν «ειδήμονες» καθώς και πρόσωπα κύρους, όπως κληρικοί. Στην πραγματικότητα πρόκειται δηλαδή για μάζες, που δεν διαμορφώνουν προσωπική γνώμη αλλά άγονται και φέρονται από εκείνους που ξέρουν πώς να τις ξεσηκώνουν.

Τα προβλήματα με τις στάσεις που περιέγραψα είναι δύο. Από τη μια, αποπροσανατολίζεται ο πολίτης από την κύρια ευθύνη του, την μετάνοιά του δηλαδή για όσα δεινά και ο ίδιος, με την πονηριά ή με τη ολιγωρία του, επεσώρευσε στον δημόσιο βίο και στην οικονομία. Αποθαρρύνεται από την εσωτερική αλλαγή του για την οποία πρέπει να εργασθή ώστε να επικρατήσει κάποτε επιτέλους και στον τόπο αυτό η ευνομία αντί για τις διαπλοκές συμφερόντων. Με άλλα λόγια, η συνωμοσιολογία και ο αντισημιτισμός είναι κατ’ ουσίαν λαϊκιστικά μεγέθη, διότι χαϊδεύουν τον Έλληνα ψιθυρίζοντάς του πόσο σπουδαίος και αθώος είναι, ένα θύμα των κακών της εκάστοτε εποχής.

Το άλλο πρόβλημα είναι πνευματικό. Τα μεγέθη αυτά νοθεύουν την ίδια την ουσία του χριστιανικού μηνύματος. Αντί ο πολίτης να θέτει σε προτεραιότητα την ιδιότητα του πιστού και να αγωνίζεται να αποτελέσει «ζύμη» και «άλας» μέσα στην εποχή στην οποία εκλήθη από τον Θεό, εθίζεται στο αίσθημα του αδικημένου, του σπουδαίου, του εγωκεντρικού, του χολωμένου, του μισούντος, και εν τέλει του συκοφάντη. Αντί να θεραπεύονται, δηλαδή, διεγείρονται τα χαμηλά ένστικτα και πάθη του «φυσικού» ανθρώπου και ματαιώνεται η πνευματική ανάκαμψη του.

Απέναντι στην κατάσταση αυτή, και πριν γιγαντωθή περαιτέρω (αφού αγνοούμε για πόσο καιρό ακόμη η πατρίδα μας θα δοκιμάζεται από την οικονομική κρίση), φρονώ πως η ποιμαίνουσα Εκκλησία οφείλει να ενεργήσει άμεσα και κατάλληλα. Υπάρχει ένα επείγον ποιμαντικό πρόβλημα το οποίο οφείλουμε να μην υποτιμήσουμε καθόλου και ενώπιον του οποίου θα πρότεινα τις εξής δράσεις:

-Να καταδείξουμε στους πιστούς ότι αμαρτάνει ενώπιον του Θεού όποιος υιοθετεί στάσεις απορριπτικές ή προσβλητικές για κάποιο έθνος. Το έθνος μας είναι ένα από όλα, με τις αρετές του και με τα ελαττώματά του. Ευλογήθηκε μεν από τον Θεό πλουσιοπάροχα αλλά σαν τον αρχαίο Ισραήλ: όχι για καύχηση αλλά για να μεταδώσει τις δωρεές. Τελικά, είτε μας αρέσει είτε όχι, η σύγχρονη πραγματικότητα το αποδεικνύει μέχρι τώρα ανίκανο και ανάξιο των ευεργεσιών αυτών.

-Να επισημάνουμε πως η καχυποψία, η εμπάθεια, καθώς και η εύκολη αποδοχή και διάδοση αναπόδεικτων κατηγοριών, συνιστούν πνευματικό πρόβλημα, πιθανόν και κώλυμα Θείας Κοινωνίας.

-Να τονίσουμε πως με τη συνωμοσιολογία και τον αντισημιτισμό προσφέρουμε χείριστες υπηρεσίες στην πατρίδα μας: διατηρούμε για τους εαυτούς μας μεγαλειώδη εικόνα η οποία έρχεται σε γελοία αντίθεση με την τωρινή μας κατάντια, ακυρώνουμε τη όποια προσπάθεια ανασύνταξης και αλλαγής νοοτροπίας, εκκολάπτουμε το «αυγό του φιδιού» το οποίο κανείς δεν γνωρίζει τι μορφή θα λάβει στο μέλλον, και εν τέλει στοχοποιούμε την χώρα μας στην Ευρώπη ως μια κοινωνία ιδιόρρυθμη και άνομη που ζη με φαντασιώσεις και φέρνει στην εξουσία ακροδεξιούς.

-Να διδάξουμε ότι γινόμαστε άξιοι διάδοχοι των σπουδαίων προγόνων μας, όχι με εθνικιστικές και αδιέξοδες κορώνες, αλλά με συστηματική και μεθοδική εργασία ηθικής αναδιοργάνωσης και κοινωνικής ανασύνταξης.

-Να καταστήσουμε σαφές ότι σωστός πολίτης είναι ο υπεύθυνος πολίτης. Εκείνος δηλαδή που δεν επωφελείται ο ίδιος από την φαυλοκρατία και αναξιοκρατία, έτσι ώστε να έχει το ηθικό σθένος της διαμαρτυρίας και της καταγγελίας. Και φυσικά διατηρεί ακέραιη την ευθυκρισία του ως προς τους πολιτικούς αλλά με τρόπο νηφάλιο και ακριβοδίκαιο.

Καθώς οδεύουμε προς ριζικές αλλαγές του ελληνικού κομματικού χάρτη, πιθανόν και της κοινωνίας ως συνόλου, είναι καιρός νομίζω να συμβάλουμε ως Εκκλησία στη διαμόρφωση ενός Έλληνα ωριμότερου πολιτικά και κοινωνικά. Δυστυχώς, όπως η δεκαετία του 1980 (με τις αμέτρητες κοινοτικές επιδοτήσεις που διοχετεύθηκαν στην κατανάλωση και όχι στην ανάπτυξη) υπήρξε η μεγάλη χαμένη ευκαιρία για τη χώρα, έτσι και οι δεκαετίες του 1990 (με το «Μακεδονικό») και του 2000 (με τις ταυτότητες) υπήρξαν χαμένες ευκαιρίες για την Εκκλησία. Προωθήθηκε η εσωτερική «κατανάλωση» και όχι η γνήσια εκκλησιαστική ανάπτυξη και αναδιοργάνωση.

Ας μην συνεχιστή το κακό.


Πηγή: Amen.gr

23 Νοε 2011

Έκδοση νέου βιβλίου.

Αυτές τις μέρες, θα κυκλοφορήσει(αρχές Δεκεμβρίου) απο τις εκδόσεις Αρμός, το πρώτο μου βιβλίο με τίτλο "Ο Κινέζος ο Θεός κι η Μοναξιά".
Πρόκειται για δεκαοχτώ διηγήματα, δεκταοκτώ ψυχογραφήματα, για την ζωή που μας δωρίσθηκε και καλούμαστε με τέχνη να ζήσουμε.
Τις επόμενες ημέρες θα πούμε περισσότερα για αυτο το βιβλίο.

4 Νοε 2011

Ηθοποιός παιδί στο ρόλο του μεγάλου


Οι στίχοι του τραγουδιού «Μεγάλωσα» ήταν η αφορμή για μια συζήτηση μεταξύ της ψυχολόγου Σμαρούλας Παντελή και του ψυχοθεραπευτή και πατέρα Φιλόθεου Φάρου, γύρω από τις ανθρώπινες σχέσεις, τους βαρείς ρόλους που επωμίζονται βιαίως ορισμένα αδύναμα παιδιά και την έκσταση του να ζεις και ν' αγαπάς.


....Μεγάλωσα

Στο τέρας της πόλης

Ήπια φόβο πολύ, ήπια μόλυνση, ήπια ψέματα ...

... Μεγάλωσα

Τέρας της οικογένειας

Ανούσιας ευγένειας με ψευτο-υποταγή

Ηθοποιός παιδί στο ρόλο του μεγάλου

Δεν σου μιλώ για βία, μιλάω για βιασμό

Να ζεις την εφηβεία σημαίνει πόλεμο

Με μια εφηβεία λάσπη, στο σιχαμένο άστυ

Ενήλικας μετά νευρωτικός ....

Θ.Φ.: Ποιος έγραψε τους στίχους;

Σ.Π.: Η κυρία Αλεξίου. Πώς σας φαίνονται;

Είναι καταπληκτικοί. Δεν περίμενα τέτοιους στίχους. Η ζωή είναι επικίνδυνη, αλλά είναι και εκστατική. Πολλοί άνθρωποι όμως χάνουν την έκσταση της ζωής γιατί φοβούνται να διακινδυνέψουν. Λοιπόν, ο διανοητικισμός είναι ένας τρόπος να μιλάει κανείς για υψηλά και επουράνια, πολύ βαθυστόχαστα πράγματα, να δίνει την εντύπωση μιας ανωτερότητας χωρίς να διακινδυνεύει τίποτε. Είναι μια άμυνα στις προκλήσεις της ζωής οι οποίες είναι επικίνδυνες.

Συνδέω αυτό που λέτε με τους στίχους επειδή έχω δει μέσα στη θεραπεία των ανθρώπων ανθρώπους που εκλήθησαν από πολύ νωρίς να προστατεύσουν τους γονείς τους, κυρίως συναισθηματικά, δηλαδή μέσα σε σπίτια που έπεφτε ξύλο, για παράδειγμα. Όταν ένα παιδί παίρνει τον ρόλο του προστάτη ενός γονιού, ή αν ένας γονιός χηρέψει πολύ νωρίς και μπει σε κατάθλιψη και δεν μπορεί να διαχειριστεί το πένθος, το παιδί μεγαλώνει πιο πολύ από τον γονιό και μπαίνει στον ρόλο του γονιού για τον γονιό του. Εκεί έχω δει πάρα πολύ έντονο αυτό το διανοητικισμό στον οποίο αναφέρεστε.

Πράγματι, οι γονείς μιλάνε για υψηλά και επουράνια στα παιδιά, αλλά η ζωή τους δεν έχει καμία σχέση με αυτά.

Είναι και το άλλο, ότι τα παιδιά, επειδή έχουν χρειαστεί να θάψουν τα πραγματικά τους συναισθήματα από πολύ νωρίς, συνδέονται με την εγκεφαλική πλευρά των πραγμάτων και μετά δημιουργείται αυτό το ψευτο-διανοουμενίστικο στο οποίο αναφέρεστε.

Που είναι άμυνα, είναι παιχνίδι.

Ακριβώς.

Που δίνεις με αυτό μια εντύπωση πως είσαι κάτι με το οποίο τελικά δεν έχεις καμία σχέση.

Είναι αυτό το ηθοποιός που λέει και η κυρία Αλεξίου στο στίχο.

Ασφαλώς.

Περισσότερο από παιχνίδι, θα έλεγα ότι είναι ρόλος. Γιατί το παιχνίδι μου αρέσει να το σκέφτομαι σαν κάτι υγιές, σαν κάτι ζωηρό.

Ναι, γιατί τα παιχνίδια που παίζουμε στη ζωή, τα οποία δεν είναι υγιή, είναι βρόμικα. Η αλήθεια είναι ότι πράγματι τα παιδιά καλούνται συχνά να συμβιβάσουν τους γονείς, να γεφυρώσουν το χάσμα τους. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα στις πολύτεκνες οικογένειες, οι οποίες δεν είναι πάντα μια γνήσια επιλογή. Ορισμένοι άνθρωποι, επηρεασμένοι από θρησκευτικές κατευθύνσεις και συμβουλές, προχωρούν στην δημιουργία μεγάλης οικογένειας. Αποκτούν έξι-επτά παιδιά, μέσα τους όμως δεν είναι αυτή η επιλογή τους και, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, βρίσκουν τρόπους που δεν τους εκθέτουν κοινωνικά έτσι ώστε να αποβάλουν την ευθύνη. Τι κάνουν λοιπόν; Ο μεν μπαμπάς υποτίθεται ότι είναι έξω από το σπίτι για να βγάλει το ψωμί για την οικογένεια, η δε μητέρα αρρωσταίνει και τότε μπορεί να κληθεί ένα δεκάχρονο παιδί να είναι ο γονιός όλης της οικογένειας. Και αυτό είναι πάρα πολύ σκληρό γι' αυτό το παιδί. Θα μπορούσε να πει κανείς και απάνθρωπο. Βέβαια, όλα τα τραύματα έχουν και μια άλλη όψη. Γίνονται κάποτε και αφορμές δημιουργίας. Αυτά τα ταλαιπωρημένα παιδιά μπορεί να είναι πολύ πιο προετοιμασμένα για τον πραγματικό κόσμο από ότι τα μαλθακά παιδιά, τα υπερ-προστατευμένα, που είναι το συνηθέστερο φαινόμενο σήμερα.

Μα αναρωτιέμαι κατά πόσο τα υπερ-προστατευμένα παιδιά δεν είναι και αυτά θύματα κακοποίησης. Γιατί και αυτά κατά μία έννοια καλούνται κάποια στιγμή να γίνουν ο γονιός του γονιού, δηλαδή κάθομαι και υπομένω όλη αυτή την υπερπροστασία γιατί κάπου μέσα μου διακρίνω ότι, αν δεν το κάνω, θα χαλάσω κάποια ισορροπία και μπορεί εσείς, ο μπαμπάς μου και η μαμά μου, κάπου να καταστραφείτε.

Με την υπερ-προστασία οι γονείς εξασφαλίζουν τα παιδιά για τον εαυτό τους, δηλαδή τα παιδιά δεν θα μπορέσουν πουθενά αλλού να επιζήσουν.

Παρά μόνο κάτω από τις φτερούγες τους.

Θα πρέπει να παραμείνουν μόνο με αυτούς. Εγώ, ξέρετε, πολλές φορές λέω κάτι που ενοχλεί πολύ, ότι υπάρχουν κάποιοι μύθοι, όπως ο μύθος της μητρικής αγάπης. Με ποια έννοια; Ότι η αγάπη είναι επιλογή, δεν σου έρχεται ενστικτωδώς, έτσι, ανέξοδα. Σου στοιχίζει να αγαπάς. Λοιπόν, βλέπουμε συχνά τους γονείς να χρησιμοποιούν τα παιδιά τους με τρόπο απάνθρωπο, για την καταξίωσή τους, για την ικανοποίηση των δικών τους αναγκών και πολύ συχνά αυτά που επικαλούνται -«εγώ σε αγαπάω. Για σένα μόνο τα κάνω όλα»- έρχεται η στιγμή που φαίνεται πόσο ήταν ανυπόστατα. Δηλαδή, όταν το παιδί στην εφηβεία κάνει κάποιες προσπάθειες να αυτονομηθεί, τότε αρχίζουν οι απειλές: «Πρόσεξε και κάνε αυτό που σου λέω, γιατί αλλιώς...». Λέω πολλές φορές στους γονείς που λένε στα παιδιά τους «το σπίτι σας», μην κοροϊδεύετε τα παιδιά σας, δεν είναι το σπίτι τους, γιατί τους το λέτε αυτό; Αν πάνε στο υποθηκοφυλακείο, θα δούνε ότι είναι στο όνομά σας. Ενώ λοιπόν τους λέτε αυτά, όταν κάνουν κάτι διαφορετικό από αυτό που θα θέλατε εσείς, τότε αμέσως τα απειλείτε με αποστέρηση από όλα αυτά που τους λέγατε ότι ήταν δικά τους.

Και δεν είναι μόνο η υλική αποστέρηση ή η αποστέρηση προνομίων· υπάρχει και η συναισθηματική αποστέρηση. Όταν ο γονιός αποστασιοποιείται συναισθηματικά και απειλεί μέσω της στέρησης της αγάπης: «Αν δεν κάνεις ό,τι σου λέω, δεν θα σ' αγαπάω». Δηλαδή αν το παιδί δεν κάνει τα χατίρια του γονιού, ο γονιός ψυχραίνεται και κρατάει μούτρα στο παιδί του. Γιατί βέβαια ο γονιός δικαιούται κι αυτός να στενοχωρεθεί και να εκφράσει το συναίσθημά του. Αλλά όταν ο γονιός «το παίζει στεναχωρημένος», τι διδάσκει εκείνη τη στιγμή στο παιδί του; Του διδάσκει τον συναισθηματικό εκβιασμό. Το παιδί έχει την ανάγκη να διδαχτεί την αυθεντική έκφραση των συναισθημάτων από το γονιό. Δεν χρειάζεται συναισθηματικές απειλές. Ο αληθινά πληγωμένος άνθρωπος δεν έχει μούτρα, πιστεύω.

Φυσικά.

Με έχει απασχολήσει πολύ το πώς διδάσκουν οι σύγχρονοι γονείς στα παιδιά την έκφραση των συναισθημάτων. Πόσο οι γονείς σήμερα επιτρέπουν στα παιδιά τους να αισθάνονται πραγματικά; Όπως επίσης με έχει απασχολήσει πολύ αυτό που κάνουν οι σύγχρονοι γονείς με τον αγώνα της απόκτησης περισσότερων αγαθών. Σπίτια, αυτοκίνητα, εξοχικά, ακριβότερα ρούχα. Αναγκάζονται να εργάζονται απάνθρωπες ώρες, οπότε τα παιδιά, αυτά τα υπερ-προστατευμένα από πλευράς υλικής, από πλευράς συναισθηματικής στην ουσία είναι έκθετα.

Μήπως όμως δεν κάνει η κότα το αυγό αλλά το αυγό την κότα; Μήπως διαλέγουν οι γονείς όλες αυτές τις εξωτερικές ενασχολήσεις γιατί είναι λιγότερο συναισθηματικά δαπανηρές;

Ναι, βολεύει περισσότερο γιατί σίγουρα η ενέργεια που ξοδεύεις κοντά στο παιδί είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή που ξοδεύεις στο γραφείο μπροστά στον υπολογιστή σου.

Εγώ, ξέρετε, το λέω συχνά αυτό στους γονείς. Εγώ δεν απέκτησα παιδιά, αλλά έχω υπάρξει πολύ κοντά στην οικογένεια, την έχω ζήσει, την έχω πονέσει. Βέβαια, υπήρξα και εγώ μέλος μιας οικογένειας προβληματικής. Μεγάλωσα με μια μητέρα που ήταν το παιδί που εκλήθη σε μια πολυμελή οικογένεια, δεκατριών παιδιών, να είναι ο γονέας των μικρότερων αδελφών της. Ήταν το δεύτερο παιδί στη σειρά. Του πατέρα της δεν του άρεσε πολύ να δουλεύει και έτσι η μητέρα της μεγάλωσε τα παιδιά, εργαζόμενη στον αργαλειό, υφαίνοντας όλη την ημέρα. Ήταν από την Καλαμάτα και έκανε αυτά τα περίφημα μεταξωτά και μάλιστα ο πατέρας της δεν ήθελε να την αφήσει να πάει καθόλου στο σχολείο. Η μητέρα της την έστειλε κρυφά στο σχολείο και μόνο να διαβάζει έμαθε. Την έστελνε μόνο για μια ωρίτσα και να φεύγει, γιατί; Γιατί ο πατέρας της δεν ήθελε να πάει στο σχολείο, γιατί έπρεπε να προσέχει τα παιδιά ώστε να μη χρειάζεται η μητέρα να ασχολείται μαζί τους και να δουλεύει, να παράγει προϊόν για να πουληθεί, να έχει ένα εισόδημα η οικογένεια.

Είναι αυτό ακριβώς που λένε οι στίχοι της κυρίας Αλεξίου.

Ακριβώς. Η μητέρα μου δεν ήθελε να κάνει παιδιά και επειδή βέβαια είχε κάποια πίεση και από την πλευρά του συζύγου της και του περίγυρου και των δύο οικογενειών, αποφάσισε ότι θα κάνει μόνο ένα παιδί γιατί είχε είδη μεγαλώσει εννέα παιδιά. Έτσι έκανε μόνο εμένα!

Είχε ήδη ολοκληρώσει τον ρόλο της σαν μάνα. Τι άλλο να κάνει; Είχε μεγαλώσει εννέα παιδιά. Οπότε μετά, σαν μητέρα, πώς ήταν εκείνη με εσάς που ήσασταν αυτό το ένα παιδί;

Εγώ ήμουν αυτό το ένα παιδί. Τώρα βέβαια προέκυψαν άλλα. Ο πατέρας μου και η μητέρα μου είχαν μια από αυτές τις συμβατικές συζυγικές σχέσεις, που προκύπτουν από κάποιες σκοπιμότητες.

Κυρίως ήταν η επιβίωση εκείνα τα χρόνια, έτσι δεν είναι;

Κοιτάξτε, για τη γυναίκα ήτανε. Όταν έμενε ανύπαντρη, η ζωή ήταν κόλαση. Δεν είχε θέση κάτω από τον ήλιο. Ήταν δύσκολα τα πράγματα και η μητέρα μου παντρεύτηκε σε ηλικία 29 ετών, που ήταν ήδη αργά. Οριακά, θα λέγαμε. Έτσι, πήρε έναν άνθρωπο για τον οποίο δεν αισθανόταν τίποτα θετικό, γιατί έχανε το τρένο και έπρεπε να παντρευτεί. Από την άλλη μεριά, και ο πατέρας μου δεν την ήθελε, δεν ήταν επιλογή του. Ο αδελφός της μητέρας μου ήταν πολύ στενός φίλος του και αυτός ήταν ένας τρόπος να παγιώσουν τη δική τους φιλία. Αυτό γίνεται συχνά, ξέρετε.


Εσείς είστε συστημικός θεραπευτής;

Δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό. Εγώ είμαι λίγο τσαρλατάνος. Δεν είμαι επιστημονικός.

Όχι, αλλά επειδή έχω δει ότι αναφέρεστε στον εαυτό σας ως ψυχοθεραπευτή και ασχολείστε πολύ με τη θεραπεία οικογενειών, αναρωτήθηκα από ποια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση λειτουργείτε.

Να σας πω. Εγώ σπούδασα στην Αμερική. Οι ακαδημαϊκές σπουδές μου για μένα δεν είχαν καμία αξία. Δεν νομίζω ότι απεκόμισα τίποτε ουσιαστικό. Ήτανε ακαδημαϊκές, παρά το γεγονός ότι διακήρυτταν ότι ήταν επανάσταση κατά του ακαδημαϊσμού.

Σε ποιο πανεπιστήμιο;

Στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, αλλά είχα τη μοναδική ευκαιρία να δουλέψω για επτά-οκτώ χρόνια σε μια θεραπευτική κοινότητα. Αυτό το πράγμα ήταν κάτι που εκείνη την εποχή αποτελούσε ένα θαύμα σε σχέση με την όλη κοινωνική ατμόσφαιρα. Εκείνος που διατύπωσε τη θεραπευτική κοινότητα σαν θεωρία ήταν ο Maxwell Jones, ένας Άγγλος ψυχίατρος, ο οποίος αντιμετώπισε στην πράξη την ψυχιατρική, σε ψυχιατρεία όπου εργαζόταν. Αντιμετώπισε τη δυσκολία να ανταποκριθεί το προσωπικό στο μεγάλο πληθυσμό των ασθενών και έτσι αξιοποίησε το θεραπευτικό δυναμικό τόσο του οποιουδήποτε μέλους του προσωπικού του νοσοκομείου όσο και του ιδίου του ασθενούς. Στη θεραπευτική κοινότητα, λοιπόν, όλα γίνονται ομαδικά, όλα γίνονται κοινοτικά, η θεραπεία είναι ή ομαδική ή κοινοτική, δεν υπάρχει ατομική θεραπεία. Εγώ πήγα εκεί σε μια εποχή που ο ίδιος βρισκόμουνα σε μια κρίση. Σε μια επικίνδυνη καμπή της ζωής μου. Εκεί λοιπόν πήρα ένα μήνυμα το οποίο ήταν για μένα σωτήριο και ήταν σωτήριο για όλους όσους βίωναν τη θεραπευτική κοινότητα. Ποιο ήτανε αυτό; Οποιαδήποτε και αν είναι η κατάντια σου, έχεις μέσα σου ένα θεραπευτικό δυναμικό και ο καλύτερος τρόπος να θεραπευτείς είναι να θεραπεύσεις.

Να κινητοποιήσεις τον θεραπευτή μέσα σου, δηλαδή.

Να δώσεις. Ο άνθρωπος πλουτίζει δίνοντας. Η αυτοεκτίμησή του δεν ανεβαίνει όταν δέχεται μόνο. Αυτό νομίζω ότι αποτελεί τη θεραπεία της ψυχικής διαταραχής, που για μένα δεν είναι νόσος αλλά διαταραχή, η αυτο-απασχόληση. Γιατί; Είναι ένας φαύλος κύκλος. Όταν ζητάς και δεν δίνεις αλλά μόνο παίρνεις, αυτό που παίρνεις σε φτωχαίνει σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, γιατί γίνεσαι επαίτης.

Εδώ όμως αξίζει να πούμε τι συμβαίνει όταν ένα μικρό παιδί καλείται να μπει στον ρόλο του ενήλικα. Μπορεί ένα μικρό παιδί να νιώσει αυτοεκτίμηση αντικαθιστώντας έναν γονιό;

Όχι αντικαθιστώντας ένα γονιό, αλλά σε οποιοιδήποτε φάση, και το νήπιο ακόμη έχει κάτι να δώσει.

Αλλά όταν μπαίνει σε ένα ρόλο που είναι πρώιμος, τότε εκεί δεν είναι καταστροφικό;

Η σχέση είναι ανισότιμη υπέρ του παιδιού, φυσικά. Αλλά και ο γονέας που δεν δίνει την ευκαιρία ακόμη και στο παιδί των τριών χρόνων να του δώσει κάτι, υπονομεύει την αυτοεκτίμηση αυτού του παιδιού. Βέβαια, οι γονείς κάνουν ασυνείδητα κάτι τέτοιο, αλλά αυτό που κάνουν στην ουσία είναι να μην επιτρέψουν στα παιδιά να αναπτυχθούν τόσο ώστε να μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτούς. Έχω αρκετές εμπειρίες που επιβεβαιώνουν αυτό το πράγμα. Τα τραύματα όμως, όπως όλα τα πράγματα στη ζωή, δεν είναι ένα, ή κακό ή καλό, είναι και τα δύο. Και επομένως είναι στο πώς τα χρησιμοποιεί και τα προσεγγίζει ο άνθρωπος. Εγώ είχα μια πολύ τραυματική εμπειρία σαν παιδί. Νομίζω ότι η δημιουργικότητα, οποιαδήποτε έχω καταφέρει στη ζωή μου, βασίζεται σε αυτή την τραυματική εμπειρία.

Συμφωνείτε όμως ότι ένας τραυματισμένος εαυτός ή να το πούμε ένας εαυτός που τραυματίστηκε στην παιδική ηλικία, για να μπορέσει να αξιοποιήσει θετικά αυτά τα τραύματα χρειάζεται καθοδήγηση μέσα από θεραπεία;

Φυσικά. Θα σας πω πώς την καταλαβαίνω εγώ την ψυχοθεραπεία. Τι είναι ψυχοθεραπεία για μένα. Ο άνθρωπος δεν την ξέρει τη ζωή ενστικτωδώς. Τα ζώα την ξέρουν ενστικτωδώς, αν και σε κάποια σημεία ακόμα και τα ζώα διδάσκονται από τους γονείς τους. Ο άνθρωπος όμως και τα πιο απλά και τα πιο πρακτικά πρέπει να τα μάθει από τους γονείς του. Λοιπόν, οι πρώτοι του βασικοί δάσκαλοι, που μπορεί να είναι ανεπαρκείς μέχρι και εντελώς ακατάλληλοι, είναι οι γονείς του. Αλίμονο αν ο άνθρωπος δεν έχει μια δεύτερη ευκαιρία. Για μένα αυτό είναι ψυχοθεραπεία.

Κατά τη γνώμη σας λοιπόν τον ρόλο του ψυχοθεραπευτή μπορεί να τον παίξει έναν δάσκαλος στο σχολείο ή ένας κληρικός;

Βεβαίως.

Ένας γείτονας, ένας φίλος, ένας θεραπευτής εντέλει.

Ασφαλώς. Το θέμα δεν είναι να λύσουμε κάποια μάγια. Αυτή είναι η εντύπωση που τουλάχιστον δημιουργείται από τους ψυχαναλυτές, ότι είναι κάποια μάγια εκεί κάπου που πρέπει να λυθούν. Κοιτάξτε, όπως είπα, έχεις μάθει κάτι στραβά, έχεις μια αναπηρία, το θέμα είναι για μένα πάντα τι κάνεις τώρα με αυτό.

Άρα η προτροπή μας προς τον κόσμο είναι «κάνε κάτι με το τραύμα σου».

Βέβαια. Αξιοποίησε το. Το τραύμα είναι αξιοποιήσιμο. Αντί να κλαίγεσαι και να χτυπιέσαι, αξιοποίησέ το. Εγώ, ξέρετε, πέρασα και από αυτό. Το να κλαίγεσαι και να χτυπιέσαι είναι ένας τρόπος ν' αποφύγεις τις ευθύνες της ζωής.

Ίσως όμως είναι και το πρώτο στάδιο αυτό, δεν είναι; Το να αναγνωρίσεις δηλαδή ότι το έχεις το τραύμα. Στην αρχή σε παίρνει από κάτω, έχεις μια τάση να θυματοποιηθείς, ότι εσύ είσαι ο καημένος.

Ναι.

Γιατί και το να γίνεις θύμα είναι και αυτό λίγο ναρκισσιστικό, δεν είναι;

Πολύ, όχι λίγο, πολύ.

Για μένα ο ναρκισσισμός τι είναι; Είναι αυτή η έλλειψη της πραγματικής αφοσίωσης των γονιών, δηλαδή αν είχες γονείς που δεν σου δόθηκαν, έχεις συνέχεια την ανάγκη να τραβάς την προσοχή.

Ναι. Και πώς τον βιώνει το ναρκισσιστικό άτομο τον ναρκισσισμό; Τον βιώνει ως αυτοαπασχόληση. Ένας Πατέρας της Εκκλησίας λέει πολύ χαρακτηριστικά: «Εν τη ενώσει το είναι έχομε». Λέει ότι όλα συμβαίνουν εν τη ενώσει, τα καλά τα δημιουργικά και καταλήγει: «Εν τη ενώσει το είναι έχομε» δηλαδή ο άνθρωπος είναι ανύπαρκτος έξω από ουσιαστικές σχέσεις, δηλαδή δεν είναι πολυτέλεια η σχέση.

Ακριβώς, γιατί μόνο μέσα στην ουσιαστική σχέση μοιράζεται ο άνθρωπος τα πράγματα.

Και πλουτίζει. Ένα άλλο που λέει ένας άλλος Πατέρας της Εκκλησίας είναι «Οι δέκα άνθρωποι μαζί ο κάθε ένας είναι δέκα». Πώς διαμορφώνω την προσωπικότητά μου; Έρχομαι σαν λευκό χαρτί και διαμορφώνω την προσωπικότητά μου παίρνοντας από τους άλλους ανθρώπους και εκείνο που κάνω εγώ, το μοναδικό, είναι ο τρόπος που τα συνδυάζω όλα αυτά. Αυτό είναι το μοναδικό μου, τα άλλα όλα τα έχω πάρει, όλα.

Εγώ νομίζω ότι είπαμε πολύ σπουδαία πράγματα γι' αυτούς που θα τα διαβάσουν. Δηλαδή σκέφτομαι πόσο ταμπού είναι ακόμα και στις μέρες μας η αυτογνωσία, η ψυχοθεραπεία ή το να διδαχθείς, να μάθεις από κάποιον άλλον κάτι. Θα έλεγα ότι είναι λίγο σαν επιδημία της εποχής μας ότι τα ξέρουμε όλα. Δεν χρειάζεται να μάθουμε τίποτα καινούργιο, τα έχουμε όλα, τα ξέρουμε όλα. Στις συζητήσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα σε νέους ανθρώπους αυτή η εμμονή του δίκιου, ότι εγώ έχω δίκιο, ούτε καν ακούμε τι λέει ο άλλος, είναι φοβερή.

Αυτά είναι έλλειψη γνώσης ζωής. Δεν έχουν μάθει. Εγώ κάνω μια σειρά μαθημάτων, γιατί υπάρχουν άνθρωποι που για μένα χρειάζονται μια δεύτερη ευκαιρία για να μάθουν. Ο καλύτερος τρόπος μάθησης κατά τη γνώμη μου είναι ο ψυχοδυναμικός. Δηλαδή, μέσα στη ζωή μαθαίνεται η ζωή. Δεν μαθαίνεται στις αίθουσες διδασκαλίας, ούτε μαθαίνεται με μια διάλεξη. Μαθαίνεις μέσα σε μια ομάδα. Μέσα στην ομάδα ζεις, δεν περιγράφεις τη ζωή σου. Ζεις.

Συμφωνώ πολύ μαζί σας. Στις δικές μου θεραπευτικές ομάδες που επεξεργαζόμαστε τις ανθρώπινες σχέσεις μέσα από το ψυχόδραμα, κάνουμε ακριβώς αυτό. Η εμπειρία είναι αυτή που σε διδάσκει λοιπόν.

Ναι, βεβαίως. Όμως, πολλοί άνθρωποι δεν το τολμάνε. Τους τρομάζει αυτό το πράγμα και βρήκα έναν ενδιάμεσο τρόπο για να τους προσεγγίσω. Κάναμε μια σειρά δέκα μαθημάτων, τα λέω «Μαθήματα Ζωής», όπου ασχολούμαι με τη σχέση, τον έρωτα, τον γάμο, την οικογένεια, την υγεία και τη νόσο, την ψυχική διαταραχή. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι ζουν ενενήντα χρόνια και δεν έχουν πάρει είδηση τα στοιχειώδη της επικοινωνίας. Λέω λοιπόν στους ανθρώπους ότι αυτό που λέω εγώ δεν είναι αυτό που ακούς εσύ. Και αυτό που θεωρώ εγώ σωστό είναι απλώς αυτό που βλέπω εγώ με τα δικά μου μάτια.

Σκέφτομαι όμως, τουλάχιστον στην ελληνική παιδεία, στο ελληνικό σχολείο, οι δάσκαλοι δεν σπαταλούν χρόνο για να το περάσουν αυτό στα παιδιά. Έτσι δεν είναι; Δηλαδή εγώ είχα μια εμπειρία πέρυσι στο πανεπιστήμιο με μεταπτυχιακούς φοιτητές, δίδασκα το μάθημα της Ηγεσίας σε ένα μεταπτυχιακό τμήμα στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά. Εκεί προσπαθούσα να διδάξω στους φοιτητές την έννοια την ηγεσίας μέσα από βιωματικές ασκήσεις. Αρκετοί είχαν την ανάγκη να βάλουν την έννοια της ηγεσίας σε κλισέ. Τι είναι σωστό, ενώ δεν υπάρχει σωστό και λάθος ούτε στην ηγεσία. Έχει να κάνει με το ποια είναι η ομάδα, πόσοι είναι αυτοί που την αποτελούν, τι σχέση έχουν μεταξύ τους, αυτός ο ηγέτης τι σχέση έχει με την ομάδα, πώς προέκυψε να είναι αυτός ο ηγέτης της ομάδας κ.λπ. Βλέπω ότι στο σχολείο, στο ελληνικό σχολείο, οι δάσκαλοι δεν διδάσκουν τη συνεργασία στα παιδιά, γιατί για να υπάρξει η συνεργασία πρέπει να μάθουμε να ακούμε ο ένας τον άλλον. Αλλιώς πώς θα συνεργαστούμε; Και το βλέπουμε στην κοινωνική και στην πολιτική ζωή της Ελλάδας. Η κάθε κυβέρνηση φωνάζει ότι θα κάνει το σωστό, που, πάλι, ποιο είναι αυτό το σωστό;

Είναι όλη αυτή η ιστορία της άγνοιας των ψυχοδυναμικών. Άγνοια. Αυτό είναι βασικό, δηλαδή όλοι αυτοί οι άνθρωποι που θέλουν να μας κυβερνήσουν και δεν ξέρουν τα υπόγεια και δεν τα αντιμετωπίζουν. Ξέρετε, εμείς στη θεραπευτική κοινότητα ξέραμε πάρα πολύ καλά. Είχαμε μια ομάδα ευαισθητοποίησης για το προσωπικό μια φορά την εβδομάδα. Γιατί; Γιατί αν εγώ και εσείς είχαμε μια υποβόσκουσα σύγκρουση που δεν την αντιμετωπίζαμε, ένας σχιζοφρενής μπορεί να έκανε απόπειρα αυτοκτονίας. Έτσι γίνεται και στην οικογένεια. Έτσι γίνεται και στην πολιτική. Έτσι γίνεται παντού.

Μα έτσι γίνεται μέσα και σε μια ομάδα εργασίας σε ένα γραφείο. Εγώ έχω ασθενείς που έρχονται με παρανοϊκά συμπτώματα, ότι δήθεν οι άλλοι συνάδελφοι συζητάνε σε βάρος τους, γιατί πραγματικά κάτι υπάρχει μέσα στην ομάδα του γραφείου, κάποια υποβόσκουσα σύγκρουση, όπως λέτε.

Ακριβώς. Στις 23 Νοεμβρίου θα παρουσιάσω το νέο μου βιβλίο με τίτλο Ταξίδι Αυτοανακάλυψης και μιλάω για το γεγονός ότι ο άνθρωπος μέσα του έχει δύο πραγματικότητες βασικές, έναν παράδεισο και μια κόλαση. Έτσι ήταν πάντα ο άνθρωπος, έτσι είναι και έτσι θα είναι, και όλα τα ανθρώπινα είναι ο συνδυασμός αυτών των δύο, όλα τα ανθρώπινα. Λοιπόν, ποιο είναι το σκοτεινό μέρος; Είναι η οργή και ο αρρωστημένος έρωτας. Η οργή είναι εκείνη που δημιουργεί στις μέρες μας τα τεράστια προβλήματα. Η οργή που είναι για τον πατέρα, ξέρετε, αλλά δεν εκφράστηκε ποτέ στον πατέρα γιατί οι πιο δυσλειτουργικές οικογένειες δεν επιτρέπουν στα παιδιά τους να εκφράσουν την οργή τους, που είναι απαραίτητη για την αυθυπαρξία τους. Πρέπει να περάσει ο έφηβος από αυτό, να οργιστεί με τους γονείς για να διαφοροποιηθεί, όμως είναι κάποιοι γονείς, ξέρετε, αυτοί που λέγονται «καλοί γονείς», που το αποκλείουν αυτό εντελώς, είναι αδιανόητο. Τότε λοιπόν τι γίνεται; Η οργή αυτή, αν δεν εκφραστεί σε αυτόν που ανήκει, αρρωσταίνει. Λοιπόν, είναι αυτοί οι άνθρωποι που περνάνε μια ολόκληρη ζωή όντας διαρκώς ευερέθιστοι, πικρόχολοι, ανέραστοι, σκυθρωποί, επιθετικοί· περνάνε όλη τους τη ζωή έτσι και αυτό το λένε «πολιτική ιδεολογία» και είναι αρρώστια.

Όπως έλεγε και ο Eric Berne, ψυχίατρος και δημιουργός της θεωρίας της Συναλλακτικής Ανάλυσης, «ενήλικες που δεν μπορούν να παίξουν». Είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν να χαρούν. Δεν έχουν παίξει και σαν παιδιά πραγματικά. Ίσως είναι μια από τις κατηγορίες του μικρού παιδιού που μπήκε στον ρόλο του ηθοποιού για να το παίξει μεγάλος από την αρχή. «Ηθοποιός παιδί στο ρόλο του μεγάλου ...», όπως λέει και ο στίχος της κυρίας Αλεξίου.

Γι' αυτούς που εκδηλώνουν τη βία, για μένα είναι σαφέστατα η απωθημένη οργή κατά των γονέων. Κάποτε ήρθε εδώ και κάθισε σε αυτόν τον καναπέ ένα παλικάρι, που μου είπε στην πρώτη μας συνάντηση ότι το όνειρο της ζωής του ήταν όπου γινότανε διαδήλωση να πηγαίνει και να τα σπάει. Μιλάμε για πριν από τριάντα πέντε χρόνια και τι ήταν αυτός; Ήταν παιδί μιας ευσεβιστικής οικογένειας. Ενός πατέρα ευσεβιστή, ο οποίος ήταν ένα εξαιρετικά νευρωτικό άτομο, που χρησιμοποιούσε τη θρησκεία, τις απαγορεύσεις, τις απειλές, τον τρόμο και τον νόμο για να ελέγξει δικές του παρορμήσεις που τον τρόμαζαν. Αυτό λοιπόν το παιδί μεγάλωσε σε μια τέτοια οικογένεια, όπου γινόταν τρομοκρατική χρήση της εντολής «Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου». Λοιπόν κάποια στιγμή αυτός αυτή την οργή την έστρεψε εναντίον μου και μου έκανε φοβερή ζημιά, φοβερή ζημιά και ακόμα υποφέρω από αυτό ξέρεις.

Αλλά, πατέρα Φιλόθεε, αυτός που μπαίνει στον ρόλο του δασκάλου, είτε του δασκάλου στο σχολείο είτε του δασκάλου στην ψυχοθεραπεία, δεν εκτίθεται; Δεν ρισκάρει και αυτός;

Ασφαλώς.

Δηλαδή είναι και λίγο κομμάτι του τιμήματος που πληρώνουμε και εμείς σε αυτόν τον ρόλο, για να έχουμε αυτήν τη μεγάλη τιμή να παίζουμε αυτόν το ρόλο, έτσι δεν είναι;

Έχει απειληθεί η ζωή μου μέσα σε ψυχοθεραπεία.

Γιατί πραγματικά πίσω από το τραύμα, ακόμα και αν το αξιοποιήσουμε θετικά, οπωσδήποτε υπάρχει ένας θυμός που πρέπει να εκδηλωθεί. Και πολλές φορές εκδηλώνεται σε εμάς τους θεραπευτές, γιατί είμαστε πιο ασφαλείς, ο μπαμπάς και η μαμά δεν ήταν τόσο ασφαλείς.

Βέβαια, βέβαια. Ακριβώς εκεί θα είναι που θα είναι θεραπευτική όντως η ψυχοθεραπεία, αν του δώσει αυτή την ευκαιρία που δεν του έδωσαν εκείνοι.

Ήταν ωραία η κουβέντα μας σήμερα, πατέρα Φιλόθεε, και σίγουρα δεν τελειώνει εδώ.

Όταν οι άνθρωποι μπορούν να ακούν ο ένας τον άλλο και να συνδέονται, η συζήτηση δεν τελειώνει ποτέ. Χάρηκα πολύ που σας γνώρισα.

Κι εγώ χάρηκα πολύ και θα τα ξαναπούμε σύντομα.