Η ελλαδική κοινωνική πραγματικότητα είναι ένας χώρος των άκρων. Σαφέστατα και όλος ο κόσμος και οι άνθρωποι του, ζουν μέσα σε αντιφάσεις. Αυτή είναι η πραγματικότητα της ζωής. Μια αντιφατική αρμονία. Ωστόσο όμως υπάρχουν κάποιοι λαοί και κάποιες κοινωνικές ομάδες που φανερώνουν έντονα αυτά τα στοιχεία. Μια από αυτές είναι και η Ελληνική κοινωνία.
Έτσι η νεότερη ιστορία μας είναι γεμάτη από αυτές τις αντιφατικότητες, που φανερώνουν έναν λαό που δε γνωρίζει όχι μόνο που πάει, αλλά που δεν ξέρει καν ούτε που θα ήθελε να πάει.
Όταν λοιπόν ο ρωμιός έβαλε γραβάτα και σμόκιν, πούδρες στους νεκρούς και μακιγιάραμε τις ρυτίδες της γιαγιάς, όταν μπερδέψαμε το κομπολόι με το κομποσκοίνι, το καντήλι της παιδικής παρηγοριάς σε νύκτες ολικής έκλειψης ελπίδας με τα φωτάκια που σκοτώνουν την ομορφιά της νύχτας, όταν το μπουζούκι έγινε οκτάχορδο και τα ψαλτικά μεράκια ορατόρια στο Μέγαρο Μουσικής, όταν σώπασαν οι γειτονιές, και τα γιασεμιά ξεράθηκαν στην αυλή της ερημιάς μας, τότε ήρθε και ένα νέο φρούτο που ονομαζόταν η ψυχολογία της ευτυχίας και αυτοβελτίωσης, που ήθελε με τεχνικές και μεθοδολογίες να κάνει όλους τους ανθρώπους να γελάνε, τόσο που να μοιάζουν γελοίοι. Πολλοί πίστεψαν σε αυτή την νέα συνταγή χαρούμενου βίου, αλλά πολύ γρήγορα κατάλαβαν ότι η ζωή δεν είναι συνταγές και μέθοδοί, αλλά πάλη και αγώνας. Πονάς και μαθαίνεις. Είναι όπως πολύ σοφά μας παρουσιάζει η κινηματογραφική ταινία Πολίτικη Κουζίνα, μια σχέση γεύσης. Εμπειρία αμεσότητας του πικρού, του γλυκού, του ξινού, του αλμυρού, του υγιεινού και καταστροφικού.
Εμείς εδώ στην πολιτιστική μας μήτρα μαθαίναμε αιώνες τώρα ότι η ζωή είναι τραγική. Ότι έχει πόνο και οδύνη. Ότι μόνο μέσα από την συνειδητοποίηση αυτής της πραγματικότητας μπορεί ο άνθρωπος να βρει την αλήθεια της ύπαρξης, της ζωής, του Θεού. Γι αυτό και όλη η παράδοση μας είναι ιλαροτραγική. Μια γεύση γλυκόπικρου, θανάτου και ζωής μαζί, χαρμολύπης.
Σταυρός και ανάσταση είναι όλη η αποκάλυψη για την ζωή που μας έδωσε ο Χριστός. Και συγχρόνως μας είπε ότι στην ζωή αυτή θα έχετε θλίψεις, αλλά μόνο όταν ο ένας έχει τον άλλο, όταν σηκώνει ο ένας τα βάρη του άλλου, τότε θα θεραπεύεται ο πόνος σας, θα θωπεύεται η αγωνία, θα γλυκαίνει η οδύνη της ζωής.
Έχω πει και σε παλαιότερα κείμενα μου, ότι το γράψιμο δεν υπήρξε ποτέ για μένα χόμπι. Μια διαδικασία χαρούμενη και ευχάριστη, ως αναψυχή και ψυχαγωγία.
Αντιθέτως έγραφα και γράφω μόνο όταν πονάω. Το γράψιμο είναι η κραυγή μου. Είναι καρπός απόγνωσης. Γεύση του προσωπικού μου Άδη. Σαρκώνεται στην Γεσθημανή και βουτάει το μελάνι του στο Γολγοθά.
Εάν δεν πονούσα δεν θα έγραφα. Εάν δεν υπέφερα δεν θα καθόμουν να παίζω με τις λέξεις για ξορκίσω το κακό. Να διώξω τις ανάγκες μου που γίνονται δαιμόνια και με στοιχειώνουν. Πολύ μου είπαν ότι το γράψιμο μου είναι καταθλιπτικό. Ίσως. Άλλοι μου είπαν ότι τους τραβάω μαζί μου στο βυθό της θάλασσας γεμίζοντας τους φύκια. Δεν το θέλω. Δεν επιδιώκω τίποτα.
Από τις πρώτες μέρες που δημιούργησα το μπλοκ είχα πει ότι δεν γράφω για να κάνω κήρυγμα. Δεν θέλω να πείσω κανένα για τίποτα. Γράφω γιατί πολύ απλά και ανθρώπινα μου αρέσει και το έχω ανάγκη. Και μαζί με εμένα αρκετοί άλλοι συνάνθρωποι μας, που θέλουν να ξέρουν αν υπάρχουν κι άλλοι σαν κι αυτούς.
Το να πονάω και να το κρύβω δεν έχει αξία. Το να πονάει ένας συνάνθρωπος μας, και να νιώθει ότι είναι μόνος του και ότι κανείς δεν αισθάνεται σαν κι αυτόν είναι κόλαση.
Πόσες φορές δεν μου είπαν άνθρωποι, μα πάτερ και εσύ πονάς; και εσύ σκέφτεσαι έτσι, και εσύ μελαγχολείς και εσύ απογοητεύεσαι; Τότε δεν είμαστε μόνο εμείς. Τότε δεν είναι αδιέξοδος ο δρόμος. Έτσι δεν είναι πάτερ;
Ναι τους έλεγα, δεν είστε μόνοι. Είμαστε πολλοί. Είναι κοινή μοίρα κάποιων ανθρώπων που για πολλούς και ποικίλους λόγους δεν αντέχουν, δεν έμαθαν, δεν τους έμαθαν δεν έχει και τόση σημασία, να αντέχουν τον κόσμο αυτό που τους προκαλεί οδύνη.
Αλλά το σημαντικό είναι ότι δεν παραιτούμαστε. Δεν λιποτακτούμε. Δεν γυρίζουμε την πλάτη στο μέλλον. Δεν λέμε ψέματα στον εαυτό μας, και δεν γυρίζουμε την πλάτη σε κανένα. Είμαστε εδώ παρόν. Ομολογούμε, ξεγυμνωνόσαστε υπαρξιακά, δεν κρυβόμαστε και μοιραζόμαστε με τον Θεό και τους συνανθρώπους μας, αυτούς που μπορούμε να ονομάσουμε αδέλφια και φίλους τον κοινό πόνο μας. Την οδύνη μας.
Λέει ο π. Φιλόθεος Φάρος «…..Στην Εκκλησία οι άνθρωποι μοιράζονται με τους άλλους τον εαυτό τους, το βίο τους, τον χρόνο τους, τις ανησυχίες τους, την δημιουργικότητά τους, τη χαρά τους, την λύπη τους, την πίκρα τους, την απόγνωσή τους, την ελπίδα τους, την πίστη τους…….. Δεν υπάρχει Εκκλησία εκεί που oι άνθρωποι φροντίζουν ο καθένας τον εαυτό του, εκεί που ο καθένας κρατάει τα αγαθά του, την χαρά του, την δύναμή του, την ελπίδα του, την πίστη του, την αρετή του για τον εαυτό του και δεν την μοιράζεται με τους άλλους..» Βέβαια το ερώτημα που γεννάται είναι που είναι αυτή η εκκλησία. Που μπορεί κανείς να την συναντήσει.
Αλλά για μένα το ερώτημα δεν είναι σωστό. Γιατί όπως λέει και μια κινέζικη παροιμία, αντί να διαμαρτυρόμαστε για το σκοτάδι είναι προτιμότερο να ανάψουμε ένα κερί. Θα μπορούσαμε λοιπόν εάν πραγματικά θέλαμε την εκκλησία του Χριστού παρούσα στην ζωή μας- αμφιβάλω πόσοι από εμάς την θέλουν πραγματικά ζωντανή στην ζωή τους και είναι έτοιμοι για το άθλημα αυτό, σε αυτό έχω πολλά να πω- τότε θα έπρεπε όλοι καθημερινά να αγωνιζόμαστε να την πραγματώσουμε. Όχι ως νεκρό θεσμό και κρατικό δεκανίκι εξουσίας, αλλά ως ουσιαστική πρόταση ζωής. Ως την οντολογική μας ανάγκη να υπάρχουμε ως εκκλησία. Να γινόμαστε κάθε μέρα εκκλησία. Να εκκλησιαστικοποιούμε την ύπαρξη μας. Να ανοιγόμαστε καθημερινά στον Θεό και τον συνάνθρωπο μας, ως κοινωνία μυστηρίου.
Δεν θέλω να κοιμίσω τον εαυτό μου με καμία ψυχότροπη ουσία και πολύ περισσότερο με μια θεωρία ή ιδεολογία ώστε να αρνηθώ την τραγικότητα της ζωής. Γιατί πιστεύω ότι μονάχα όταν με τιμιότητα και ρεαλισμό την αντιληφθούμε μπορούμε να την νικήσουμε. Όσο της κρυβόμαστε και όσο δεν θέλουμε να δούμε κατάματα την αλήθεια της, δεν ωριμάζουμε, δεν μαθαίνουμε, δεν εξελισσόμαστε.
Ο Χριστός δεν απέφυγε τον πόνο ποτέ. Δεν προσπάθησε να ξεφύγει απο τον Σταυρό. Δεν απέστρεψε το πρόσωπο του απο τους ανθρώπους που υπέφεραν για να μη του χαλάσουν την ατομική ηρεμία και θετική του διάθεση. Ο Χριστός δεν έκρυψε τον φόβο του στο κήπο της Γεσθημανής. Ζήτησε μια και δυο και τρεις φορές απο τους μαθητές του να μην κοιμηθούν γιατί φοβόταν, γιατί είχε αγωνία, απέναντι στο μεγάλο Σταυρό που τον περίμενε. Ηταν τόσο ανθρώπινος που με αναπαύει. Που με κερδίζει. Που τον αγαπώ, γιατί αυτή η ανθρωπινότητα του είναι η Θεικότητα Του.
Όλα αυτά περί θετικών σκέψεων και θετικής ματιάς του κόσμου, ενώ δεν είναι ψέματα και λάθος τακτικές, θεωρώ ότι δεν είναι για όλους. Εμένα ποτέ δε μου πρόσφεραν τίποτα. Εγώ ήθελα την αλήθεια της ζωής και της ύπαρξης. Μου φαινόταν ξένα προς την παράδοση μας. Αμερικανιές κατά το κοινώς λεγόμενο. Εγώ είχα μάθει ότι στην παράδοση μου το δράμα και τη τραγικότητα της ζωής δεν την κρύβουμε, δεν την μπαζώνουμε στα υπόγεια διαμερίσματα του ψυχισμού. Αλλά την μετατρέπουμε σε προσευχή, καφέ και παρέα, γειτονιά, τραγούδι, ύμνο, ζωγραφική, θέατρό, τρέλα. Στην παράδοση μου, εκείνη των βουνών, της θάλασσας και του αέρα που αναπνέω, της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, της Θείας Λειτουργίας, του Παπαδιαμάντη και του Σολωμού, η τραγικότητα της ζωής δεν φτιασιδώνεται. Δεν μασκαρεύεται. Δεν φοράει τα καλά της. Είναι αυτή που είναι. Ωμή, αφτιασίδωτη, ειλικρινής, ντόμπρα, μάγκισα και σταράτη. Έτσι λυτρώνεται. Έτσι μεταμορφώνεται, έτσι σώζεται από το ψέμα και γεμίζει φως από την όντως ζωή.
Το μεγαλύτερο καλό στην ζωή μου δε μου το πρόσφερε κανείς άλλος πέρα απο ενα παπά, πραγματικό παπά, δηλαδή πατέρα, που μου είπε ωμή την αλήθεια. Που δε με ντάντεψε και ας το είχα ανάγκη, που δε με κολάκεψε και δε με αμνήστευσε για τίποτα. Αντιθέτως με έβαλε μέσα στην φωτιά της ζωής και των προβλημάτων της να παλέψω. Να αναμετρηθώ με τις δυνάμεις μου. Να κάνω λάθη. Να πάθω για να μάθω. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να μάθει κανείς την αλήθεια της ζωής. Μονάχα η ίδια η ζωή που είναι σκληρή. Αλλά έχει και σοφία, έχει και πολύ ομορφιά.
Το μόνο πρόβλημα ή προσωπικό ερώτημα και στοίχημα μαζί, είναι εάν είμαστε έτοιμοι, να πονέσουμε, να παλέψουμε, να ρισκάρουμε την ασφάλεια της ψευτιάς μας, την κατάρρευση του προσωπικού μας μύθου, το σπάσιμο της εσωτερικής βιτρίνας. Εάν ναι, τότε η ζωή θα γίνει δικιά μας. Αλλά θα έχουμε πληρώσει βαρύ αντίτιμο για να σπουδάσουμε στα θρανία της. Αξίζει όμως τον πόνο.
π. Λίβυος
Όταν λοιπόν ο ρωμιός έβαλε γραβάτα και σμόκιν, πούδρες στους νεκρούς και μακιγιάραμε τις ρυτίδες της γιαγιάς, όταν μπερδέψαμε το κομπολόι με το κομποσκοίνι, το καντήλι της παιδικής παρηγοριάς σε νύκτες ολικής έκλειψης ελπίδας με τα φωτάκια που σκοτώνουν την ομορφιά της νύχτας, όταν το μπουζούκι έγινε οκτάχορδο και τα ψαλτικά μεράκια ορατόρια στο Μέγαρο Μουσικής, όταν σώπασαν οι γειτονιές, και τα γιασεμιά ξεράθηκαν στην αυλή της ερημιάς μας, τότε ήρθε και ένα νέο φρούτο που ονομαζόταν η ψυχολογία της ευτυχίας και αυτοβελτίωσης, που ήθελε με τεχνικές και μεθοδολογίες να κάνει όλους τους ανθρώπους να γελάνε, τόσο που να μοιάζουν γελοίοι. Πολλοί πίστεψαν σε αυτή την νέα συνταγή χαρούμενου βίου, αλλά πολύ γρήγορα κατάλαβαν ότι η ζωή δεν είναι συνταγές και μέθοδοί, αλλά πάλη και αγώνας. Πονάς και μαθαίνεις. Είναι όπως πολύ σοφά μας παρουσιάζει η κινηματογραφική ταινία Πολίτικη Κουζίνα, μια σχέση γεύσης. Εμπειρία αμεσότητας του πικρού, του γλυκού, του ξινού, του αλμυρού, του υγιεινού και καταστροφικού.
Εμείς εδώ στην πολιτιστική μας μήτρα μαθαίναμε αιώνες τώρα ότι η ζωή είναι τραγική. Ότι έχει πόνο και οδύνη. Ότι μόνο μέσα από την συνειδητοποίηση αυτής της πραγματικότητας μπορεί ο άνθρωπος να βρει την αλήθεια της ύπαρξης, της ζωής, του Θεού. Γι αυτό και όλη η παράδοση μας είναι ιλαροτραγική. Μια γεύση γλυκόπικρου, θανάτου και ζωής μαζί, χαρμολύπης.
Σταυρός και ανάσταση είναι όλη η αποκάλυψη για την ζωή που μας έδωσε ο Χριστός. Και συγχρόνως μας είπε ότι στην ζωή αυτή θα έχετε θλίψεις, αλλά μόνο όταν ο ένας έχει τον άλλο, όταν σηκώνει ο ένας τα βάρη του άλλου, τότε θα θεραπεύεται ο πόνος σας, θα θωπεύεται η αγωνία, θα γλυκαίνει η οδύνη της ζωής.
Έχω πει και σε παλαιότερα κείμενα μου, ότι το γράψιμο δεν υπήρξε ποτέ για μένα χόμπι. Μια διαδικασία χαρούμενη και ευχάριστη, ως αναψυχή και ψυχαγωγία.
Αντιθέτως έγραφα και γράφω μόνο όταν πονάω. Το γράψιμο είναι η κραυγή μου. Είναι καρπός απόγνωσης. Γεύση του προσωπικού μου Άδη. Σαρκώνεται στην Γεσθημανή και βουτάει το μελάνι του στο Γολγοθά.
Εάν δεν πονούσα δεν θα έγραφα. Εάν δεν υπέφερα δεν θα καθόμουν να παίζω με τις λέξεις για ξορκίσω το κακό. Να διώξω τις ανάγκες μου που γίνονται δαιμόνια και με στοιχειώνουν. Πολύ μου είπαν ότι το γράψιμο μου είναι καταθλιπτικό. Ίσως. Άλλοι μου είπαν ότι τους τραβάω μαζί μου στο βυθό της θάλασσας γεμίζοντας τους φύκια. Δεν το θέλω. Δεν επιδιώκω τίποτα.
Από τις πρώτες μέρες που δημιούργησα το μπλοκ είχα πει ότι δεν γράφω για να κάνω κήρυγμα. Δεν θέλω να πείσω κανένα για τίποτα. Γράφω γιατί πολύ απλά και ανθρώπινα μου αρέσει και το έχω ανάγκη. Και μαζί με εμένα αρκετοί άλλοι συνάνθρωποι μας, που θέλουν να ξέρουν αν υπάρχουν κι άλλοι σαν κι αυτούς.
Το να πονάω και να το κρύβω δεν έχει αξία. Το να πονάει ένας συνάνθρωπος μας, και να νιώθει ότι είναι μόνος του και ότι κανείς δεν αισθάνεται σαν κι αυτόν είναι κόλαση.
Πόσες φορές δεν μου είπαν άνθρωποι, μα πάτερ και εσύ πονάς; και εσύ σκέφτεσαι έτσι, και εσύ μελαγχολείς και εσύ απογοητεύεσαι; Τότε δεν είμαστε μόνο εμείς. Τότε δεν είναι αδιέξοδος ο δρόμος. Έτσι δεν είναι πάτερ;
Ναι τους έλεγα, δεν είστε μόνοι. Είμαστε πολλοί. Είναι κοινή μοίρα κάποιων ανθρώπων που για πολλούς και ποικίλους λόγους δεν αντέχουν, δεν έμαθαν, δεν τους έμαθαν δεν έχει και τόση σημασία, να αντέχουν τον κόσμο αυτό που τους προκαλεί οδύνη.
Αλλά το σημαντικό είναι ότι δεν παραιτούμαστε. Δεν λιποτακτούμε. Δεν γυρίζουμε την πλάτη στο μέλλον. Δεν λέμε ψέματα στον εαυτό μας, και δεν γυρίζουμε την πλάτη σε κανένα. Είμαστε εδώ παρόν. Ομολογούμε, ξεγυμνωνόσαστε υπαρξιακά, δεν κρυβόμαστε και μοιραζόμαστε με τον Θεό και τους συνανθρώπους μας, αυτούς που μπορούμε να ονομάσουμε αδέλφια και φίλους τον κοινό πόνο μας. Την οδύνη μας.
Λέει ο π. Φιλόθεος Φάρος «…..Στην Εκκλησία οι άνθρωποι μοιράζονται με τους άλλους τον εαυτό τους, το βίο τους, τον χρόνο τους, τις ανησυχίες τους, την δημιουργικότητά τους, τη χαρά τους, την λύπη τους, την πίκρα τους, την απόγνωσή τους, την ελπίδα τους, την πίστη τους…….. Δεν υπάρχει Εκκλησία εκεί που oι άνθρωποι φροντίζουν ο καθένας τον εαυτό του, εκεί που ο καθένας κρατάει τα αγαθά του, την χαρά του, την δύναμή του, την ελπίδα του, την πίστη του, την αρετή του για τον εαυτό του και δεν την μοιράζεται με τους άλλους..» Βέβαια το ερώτημα που γεννάται είναι που είναι αυτή η εκκλησία. Που μπορεί κανείς να την συναντήσει.
Αλλά για μένα το ερώτημα δεν είναι σωστό. Γιατί όπως λέει και μια κινέζικη παροιμία, αντί να διαμαρτυρόμαστε για το σκοτάδι είναι προτιμότερο να ανάψουμε ένα κερί. Θα μπορούσαμε λοιπόν εάν πραγματικά θέλαμε την εκκλησία του Χριστού παρούσα στην ζωή μας- αμφιβάλω πόσοι από εμάς την θέλουν πραγματικά ζωντανή στην ζωή τους και είναι έτοιμοι για το άθλημα αυτό, σε αυτό έχω πολλά να πω- τότε θα έπρεπε όλοι καθημερινά να αγωνιζόμαστε να την πραγματώσουμε. Όχι ως νεκρό θεσμό και κρατικό δεκανίκι εξουσίας, αλλά ως ουσιαστική πρόταση ζωής. Ως την οντολογική μας ανάγκη να υπάρχουμε ως εκκλησία. Να γινόμαστε κάθε μέρα εκκλησία. Να εκκλησιαστικοποιούμε την ύπαρξη μας. Να ανοιγόμαστε καθημερινά στον Θεό και τον συνάνθρωπο μας, ως κοινωνία μυστηρίου.
Δεν θέλω να κοιμίσω τον εαυτό μου με καμία ψυχότροπη ουσία και πολύ περισσότερο με μια θεωρία ή ιδεολογία ώστε να αρνηθώ την τραγικότητα της ζωής. Γιατί πιστεύω ότι μονάχα όταν με τιμιότητα και ρεαλισμό την αντιληφθούμε μπορούμε να την νικήσουμε. Όσο της κρυβόμαστε και όσο δεν θέλουμε να δούμε κατάματα την αλήθεια της, δεν ωριμάζουμε, δεν μαθαίνουμε, δεν εξελισσόμαστε.
Ο Χριστός δεν απέφυγε τον πόνο ποτέ. Δεν προσπάθησε να ξεφύγει απο τον Σταυρό. Δεν απέστρεψε το πρόσωπο του απο τους ανθρώπους που υπέφεραν για να μη του χαλάσουν την ατομική ηρεμία και θετική του διάθεση. Ο Χριστός δεν έκρυψε τον φόβο του στο κήπο της Γεσθημανής. Ζήτησε μια και δυο και τρεις φορές απο τους μαθητές του να μην κοιμηθούν γιατί φοβόταν, γιατί είχε αγωνία, απέναντι στο μεγάλο Σταυρό που τον περίμενε. Ηταν τόσο ανθρώπινος που με αναπαύει. Που με κερδίζει. Που τον αγαπώ, γιατί αυτή η ανθρωπινότητα του είναι η Θεικότητα Του.
Όλα αυτά περί θετικών σκέψεων και θετικής ματιάς του κόσμου, ενώ δεν είναι ψέματα και λάθος τακτικές, θεωρώ ότι δεν είναι για όλους. Εμένα ποτέ δε μου πρόσφεραν τίποτα. Εγώ ήθελα την αλήθεια της ζωής και της ύπαρξης. Μου φαινόταν ξένα προς την παράδοση μας. Αμερικανιές κατά το κοινώς λεγόμενο. Εγώ είχα μάθει ότι στην παράδοση μου το δράμα και τη τραγικότητα της ζωής δεν την κρύβουμε, δεν την μπαζώνουμε στα υπόγεια διαμερίσματα του ψυχισμού. Αλλά την μετατρέπουμε σε προσευχή, καφέ και παρέα, γειτονιά, τραγούδι, ύμνο, ζωγραφική, θέατρό, τρέλα. Στην παράδοση μου, εκείνη των βουνών, της θάλασσας και του αέρα που αναπνέω, της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, της Θείας Λειτουργίας, του Παπαδιαμάντη και του Σολωμού, η τραγικότητα της ζωής δεν φτιασιδώνεται. Δεν μασκαρεύεται. Δεν φοράει τα καλά της. Είναι αυτή που είναι. Ωμή, αφτιασίδωτη, ειλικρινής, ντόμπρα, μάγκισα και σταράτη. Έτσι λυτρώνεται. Έτσι μεταμορφώνεται, έτσι σώζεται από το ψέμα και γεμίζει φως από την όντως ζωή.
Το μεγαλύτερο καλό στην ζωή μου δε μου το πρόσφερε κανείς άλλος πέρα απο ενα παπά, πραγματικό παπά, δηλαδή πατέρα, που μου είπε ωμή την αλήθεια. Που δε με ντάντεψε και ας το είχα ανάγκη, που δε με κολάκεψε και δε με αμνήστευσε για τίποτα. Αντιθέτως με έβαλε μέσα στην φωτιά της ζωής και των προβλημάτων της να παλέψω. Να αναμετρηθώ με τις δυνάμεις μου. Να κάνω λάθη. Να πάθω για να μάθω. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να μάθει κανείς την αλήθεια της ζωής. Μονάχα η ίδια η ζωή που είναι σκληρή. Αλλά έχει και σοφία, έχει και πολύ ομορφιά.
Το μόνο πρόβλημα ή προσωπικό ερώτημα και στοίχημα μαζί, είναι εάν είμαστε έτοιμοι, να πονέσουμε, να παλέψουμε, να ρισκάρουμε την ασφάλεια της ψευτιάς μας, την κατάρρευση του προσωπικού μας μύθου, το σπάσιμο της εσωτερικής βιτρίνας. Εάν ναι, τότε η ζωή θα γίνει δικιά μας. Αλλά θα έχουμε πληρώσει βαρύ αντίτιμο για να σπουδάσουμε στα θρανία της. Αξίζει όμως τον πόνο.
π. Λίβυος
30 σχόλια:
Καλημέρα πάτερ!
Νομίζω πως στην παράδοση μας δεν κρύφτηκε ποτέ η ανάγκη του θρήνου μπρός στα αδιέξοδα και τις αποτυχίες της ζωής, με την συνοδό προσδοκία της επέμβασης τού απο μηχανής θεού.
Κι ενώ το μοιρολόι είναι καταγεγραμμένο και στην υμνολογία μας, στεναχωριέμαι σαν βλέπω μερικούς κληρικούς να το θεωρούν ειδωλολατρική συνήθεια και να θέλουν να το εξαφανίσουν.
Την «θετική σκέψη» την βλέπω πλέον υπο το πρίσμα των «καλών λογισμών» στους οποίους επέμενε πολύ ο γέροντας Παϊσιος.Όχι ως αυτόνομη,ουμανιστική διαδικασία.
(κάποια στιγμή θα ήταν καλό ν ασχοληθούμε με την «θεολογία» και οντολογία του σύγχρονου καπιταλισμού η οποία εδράζεται ακριβώς πάνω στην θεωρία της θετικής σκέψης)
Θαρρώ ότι σε «ενσυναισθάνομαι» που λένε κι οι ψυχολόγοι,όταν μιλάς για τον προσωπικό Άδη καθώς έχω κάνει κι εγώ , όπως όλοι μάλλον, τα μακροβούτια μου στην ανέλπιδη σκοτεινιά του...
Την καλημέρα και την αγάπη μου!
"δεν γράφω για να κάνω κήρυγμα. Δεν θέλω να πείσω κανένα για τίποτα."
Πατέρα Λίβυε, αυτή είναι η αξία και η ουσία σε όλες σου τις αναρτήσεις.
Ειδάλλως θα σε διάβαζαν και θα σε παίνευαν καναδυό τρεις και αυτοί γνωστοί αναμεταξύ τους...
Την καλημέρα μου!
Βίωσα την αλλαγή της έλευσης της εποχής του Υδροχόου ιδιαίτερα έντονα μέσα στο εργασιακό μου περιβάλλον στα βιβλιοπωλεία. Η μετατόπιση του αναγνωστικού κοινού προς θεματολογίες εύκολου πλουτισμού , θετικής ενέργειας , ασύδοτης ελευθερίας με μεγάλη εμφάνεια εκδηλώθηκε στις προτιμήσεις του αγοραστικού κοινού. Δυστυχώς όπως αναμένετο οι άνθρωποι και έχοντας φυσικά ως πρότυπα τις ζωές πολιτικών και επωνύμων , επέλεξαν τις λύσεις των βιβλίων αυτών. Πληθαίνουν τα γυαλιστερά χαμόγελα που είναι όμως ψεύτικα αφού δεν συνοδεύονται από ανάλογες εσωτερικές ανακατατάξεις των ψυχικών διαθέσεων. Αποτέλεσμα είναι να δημιουργείται μία ομάδα που παρουσιάζει ρατσιστικό μίσος και μένος απέναντι στον πόνο και τη φιλοσοφία του πόνου. Θα μιλήσω για το βίντεο του Γαβρά. Ο κύριος Γαβράς έφτιαξε ένα βίντεο το οποίο με τρόπο αμαθή δημιουργεί εντυπωσιασμό ύποπτων συμφερόντων. Την εποχή που έγιναν αυτά που καταγράφει στο βίντεο του η Ελλάδα έπνεε τα λοίσθια και οι καρδιές των ανθρώπων αγανακτισμένες έφθειραν ότι συμβόλιζε το παλιό με τον ίδιο υποθετικό τρόπο που εμείς σήμερα θα λιανίζαμε το κτήριο της Βουλής ως το απωθημένο κάθε αήθους τυχοδιώκτη που θέλει να λέγεται "πολιτικός". Λοιπόν ήταν ένα βίντεο πρότυπο για την μηδενική αλήθεια των εικόνων που παρουσίαζε διότι η Αθήνα ήταν τότε ρωμαϊκή πόλη με τους κατοίκους εξουθενωμένους από τους πολέμους εχθρικούς και τον Πελοποννησιακό πόλεμο και το νέο που ευαγγελιζόταν ο Χριστιανισμός βρήκε γόνιμο έδαφος και επικράτησε στις καρδιές των κατοίκων μέχρι που η αυτοκρατορία εξελληνίστηκε και γνώρισε ακόμη μία ένδοξη πτυχή της στο Βυζάντιο που ήταν υπόθεση Ελληνική. Λοιπόν ο κύριος Γραβράς αυτό που πέτυχε πέρα από το να φτιάξει ένα κιτς βίντεο με χρήματα των γνωστών "θυμάτων" κατάφερε και κάτι άλλο έσπειρε μίσος στους νεοπαγανιστές για τους Χριστιανούς. Ο πόνο κυνηγιέται και φυσικά ξεκινά μια νέα περίοδος κρυπτοχριστιανισμού κ.τ.λ.
Έρχονται πολύ δύσκολες εποχές.. χειρότερη από αυτή που ήδη διανύουμε..
Ήθελα να ολοκληρώσω λέγοντας σας ότι το βίντεο σαφέστατα και δεν έπρεπε να λογοκριθεί αλλά δεν έπρεπε και να γυριστεί. Βγαίνω εκτός θέματος αλλά είμαι της ομάδας της άναρχης συνειρμικής γραφής.
@Misha
Γειά σου βρε Αδελφέ μου. Συμφωνώ με το σχόλιο σου, καθώς και για την προσπάθεια ερμηνείας και αυτής της καπιταλιστικής δημιουργία της θετικότητας.
Οσο για τα μακροβούτια άστα να πανε.χαχαχαχαχαχαχα
Τα λεμε.
@γρηγόρης στ.
Να είσαι καλα βρε Γρηγόρη μου.. Σ ευχαριστώ που με καταλαβαίνεις.
Τα λεμε φίλε.
@φώτης θαλασσινός
Ενα θέμα που προφανώς θέλει πολύ συζήτηση. Δεν ασχολήθηκα και δε ξέρω, αρα δεν εχω άποψη. Σε ακούω ομως.
Καλά να περνάς.
@Roadartist
Την Καλησπέρα μου!!!!!!!!!!!!!!
παπα-Λίβυε χαίρε!
Έριξα μια ματιά στην τελευταία σου ανάρτηση….και έχω να πω μόνο αυτό.
Αλλοίμονο σε αυτούς που λένε ότι δεν πονάνε ή που κατηγορούν τους άλλους για πόνο!
Θα πρότεινα, εντελώς φιλικά, να μην δίνεις και τόση πολύ σημασία στο πώς νιώθουν οι άλλοι διαβάζοντάς τα κείμενά σου…αυτό θα σε τσακίσει κάποια στιγμή.
Το ότι είστε ξεκάθαρος,σχετικά με τους λόγους, που σας ωθούν να γράψετε είναι πολύ καλό.
Είναι φυσιολογικό να υπάρξουν επιρροές σε κάποιους από τα γραφόμενα σας. Η ξεκάθαρη θέση σας δε τις αποτρέπει αυτές. Εξάλλου δύσκολα χρωματίζεται ο γραπτός λόγος, ώστε να περάσει το ακριβές συναίσθημα του συγγραφέα στον αναγνώστη.
Βρίσκω πολύ θετική την αναφορά σας στην "άμεση εμπειρία" (εμπειρία αμεσότητας του πικρού, του γλυκού, του ξινού, του αλμυρού, του υγιεινού και καταστροφικού), διότι χωρίς αυτή δεν υπάρχει ολοκλήρωση.
Είναι πολύ σημαντική και έρχεται στην ώρα της. Μια ώρα διαφορετική για τον καθένα.
Τώρα όσο για τον πόνο, την κραυγή, την απόγνωση, ναι σχεδόν όλοι τα νοιώθουμε κατά καιρούς. Και είναι σημαντικό να τα μοιράζεται κανείς με άλλους αυτά που νοιώθει, διότι και οι άλλοι βλέπουν ότι δεν είναι μόνοι, αλλά και ο ίδιος. Και φεύγει ένα βάρος έτσι από μέσα μας, και ανοίγει το μυαλό μας να σκεφτούμε πιο καθαρά. Διότι η σκέψη "μόνο εγώ περνάω έτσι" μας ρίχνει πιο βαθιά στο λάκκο της θλίψης, και έπειτα κατάθλιψης.
Άμεση Εμπειρία λοιπόν!
Το σχόλιο του ανώνυμου δεν το κατάλαβα. Μπορεί να μας εξηγήσει τι εννοεί ; Ευχαριστώ πολύ.
Υ.Γ. Αναφέρομαι εκεί που σημειώνει να μην ασχολείστε με τί νιώθουν όσοι σας διαβάζουν...
Αναφέρεται Φώτη μου στο γεγονός ότι έχει την γνώση από την παρέα που κάνουμε, ότι κάποια άτομα μου λένε το ένα και το άλλο για αυτά που γράφω. Άλλοι έλεγαν παλαιότερα ότι χαϊδεύω τους αναρχικούς, άλλοι ότι είμαι πολύ προοδευτικός και φιλελεύθερος, άλλοι ότι το γράψιμο μου είναι μελαγχολικό και τους ρίχνει ψυχολογικά κ.ο.κ .
Ο Φίλος λοιπόν Ανωνυμος μου συστήνει να μην λαμβάνω σοβαρά το τι ο καθένας λεει, αλλα να συνεχίζω ελευθερα και αδέσμευτα να λεω αυτά που νιώθω και αυτά που αισθάνομαι. Χωρίς να μπαίνω στο ψυχολικό παιγνίδι του τι θα ήθελε ο κάθε αναγνωστης να διαβάσει και ακούσει απο μενα.
Αυτα αδελφέ μου. Καλο βράδυ να έχεις.
Ευχαριστώ πολύ. Καλό βράδυ.
Στη θεωρία..έλεγα ...μα είναι δυνατόν να ρωτάμε το Θεό ...γιατί?
Για να μας το δώσει κάτι θα γνωρίζει περισσότερο από εμάς...
μέχρι που έφθασα σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο στη ζωή μου ...και η θεωρία πήγε περίπατο...μόλις λύγισα και έπεσα ...η πρώτη μου κουβέντα ήταν ...γιατί ?
εγώ που έκανα αυτό για σένα....Εσύ γιατί μου το κάνεις αυτό....?
Δεν έχω φύγει από αυτή τη δύσκολη περίοδο στη ζωή μου....δεν είμαι κάτω ...προσπαθώ να σηκωθώ ...με δεκανίκια ...αλλά το προσπαθώ...μετά από γερή σφαλιάρα δε ρώτησα το γιατί....την πήρα την απάντησή μου....όπως απάντηση παίρνουμε σε κάθε μας απορία...
αρκεί να βλέπουμε.
Δεν υπάρχει τραγικότητα στη ζωή...
είναι στροφές που παίρνουμε για να μην κουτουλήσουμε στα αδιέξοδα...
Σκεφτείτε προνοητικότητα !
Σας ευχαριστώ...
@Vasiliki Rimpa
Εγω συμφωνὠ και πιστεύω στην προνοητικότητα, στην σοφία Του Θεού, στο σχέδιο και όχι στην τυχαιότητα των πραγμάτων. Ωστόσο αυτό δε μπορούν όλοι οι άνθρωποι να το καταλάβουν και να το αντέξουν. Όπως επίσης και αυτοί οι οποίοι το αντέχουν και το κατανοούν δεν σημαίνει ότι δεν θα έχουν στιγμές που θα πουν Γιατί? Δεν αντέχω? Πονάω? Διψάω?
Ο ίδιος ο Κύριος μας, στο κήπο της Γεσθημανής φοβήθηκε, ζήτησε παρέα, παρόλο που ήξερε ότι διακονεί το θέλημα του Θεού πατρός. Παρόλο που γνωρίζει τον Θεό όσο κανένας άλλος, παρά ταύτα έκλαψε, και έγινε η ψυχή του περίλυπος εως ΘΑΝΑΤΟΥ. Αλλά για αυτό τον αγαπώ γιατί ήταν ανθρώπινος. Γιατί ήταν γνήσιος στο ναι και το ου.
Καλο βράδυ να έχεις!!!!
Η τραγικότητα της ζωής δεν ειναι Αδιέξοδη Οδός γιατί απλά δεν υπάρχει.Όταν λοιπόν υπάρχει δέίκτης (σήμα)πως θα υπάρξει Αδιέξοδο;
Λοιπόν πάντα πίστευα στη διπλή οψη των πάντων (μόνο ο Θεός ειναι τρισδιάστατος).
Όσο για το γραψιμό σας ,να ξέρετε ότι τα πιο σημαντικά έργα έχουν γραφει σε περιοδους περισυλλογής και μοναχικότητας( όχι μοναξιάς).
Δε μπορώ τη μιζέρια ...........
Πάτερ μου, κατ'αρχάς μας τα γράφετε πολύ σωστά. Νομίζω, θα χρειαζόμουν ολόκληρη ...αντι-ανάρτησι, ώστε να συμπληρώσω κάτι, όσο μέσα στην πτωχεία μου μπορώ. :-)
Ο Φώτης Κόντογλου έλεγε, ότι στην Ορθοδοξία και μόνο έχουμε την π ο ν ε μ έ ν η χαρά, την χαρά που φυτρώνει μέσα στον πόνο, ενώ χλεύαζε τους πιετιστικούς "γλυκερούς" "Χριστούς"(πλαστικούς κτλ.), που είχε δη κάποτε σε ένα νεωτεριστή καθαρευουσιάνο καθηγητή και ήσαν ..."γεμάτοι ζαχαρίνη". Αυτός ο πόνος είναι η χαρμολύπη και για αυτήν είχε πη ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, οτι όσοι την απέκτησαν φοβούνται μήπως την χάσουν περισσότερο και από πολύτιμους λίθους. Τέτοιος θησαυρός "πνευματικής ευαισθησίας" είναι. Βέβαια, θα έρθουν και οι "πνευματικές ξηρασίες", οι "πνευματικές νύκτες" και οι Πατέρες μας μιλούν για την χρησιμότητά τους και το νόημά τους.
Αυτόν τον θησαυρό πρέπει να τον συνδυάσουμε και με την "μυστηριώδη μελαγχολία" που διακατείχε τον "πληγωμένο αετό" μέγιστό μας Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο τον έκδηλα αισθηματικό και παρορμητικό στο έπακρον.
Ειλικρινά, μακάρι ΌΛΟΙ να είχαν λίγη από αυτή την χαρμόλυπη κατάσταση. Θα είχαμε έμπονη αγάπη για όλους, θα ήμασταν πραγματικοί Χριστιανοί, θα είχαμε φτάση πλάι στην κοινοκτημοσύνη και στην άμεση δημοκρατία, θα είχαμε διαλύση την κοινωνική αδικία, θα έβγαινε από μέσα μας η επανάσταση αυτή ως βαθύτατο πάθος.
Κατά συνέπεια, να κρατήσουμε τον πόνο μας για την κατάντια του κόσμου, για την ζωή αυτή, αλλά να τα δώσουμε στον Θεό, που, ως γνωστόν και ενάντια στα του Βαρλαάμ του Καλαβρού, προσλαμβάνει όλα τα συναισθήματά μας και τα μεταμορφώνει με τον Παράκλητό Του. Και Παράκλητος, όπως έλεγε και ο Κόντογλου στην βιογραφία του παπά-Νικόλα του Πλανά, είναι αυτός που παρηγορεί. Και ο πόνος μας γίνεται παράδεισος, "γλυκασμένος" πόνος... :-)
@Ωκεαωνός
Την καλημέρα μου!!!!
@φιλαλήθης/philalethe00
Ωραίος φίλε. Καλή μέρα να έχεις.
Ωραίο κείμενο. Συμφωνώ με κάθε του λέξη σχεδόν. Αλλά υπάρχει και μια πτυχή της παράδοσής μας που έχει μια σκιά...Για να διεχξαχθεί ο αγώνας της ζωής ο άνθρωπος πρέπει να πιστέψει ΚΑΙ στις δυνάμεις του. Με αυτοπεποίθηση να παλέψει και με αισιοδοξία να πορευτεί, καταφάσκοντας σε όλες τις πτυχές του ανθρώπινου βίου και στον κόσμο. Αυτό η Ορθοδοξία το βλέπει επιφυλακτικά. Κάποιες πτυχές του ανθρώπινου βίου θεωρούνται ύποπτες, ενώ η ολοκληρωμένη πρόταση αγώνα ξεκινά με την αποταγή του κόσμου. Πως ν'αγωνιστεί κανείς όταν εσωτερικά πιστεύει ότι υπονομεύεται και ο κόσμος φαντάζει αντίπαλος;
π.Λύβιε, μαζί σου σε όλες τις παροτρύνσεις σου.
Μοναχικός, περίπατος στα κατάβαθα της ψυχής μου με λυτρώνει από όλες αυτές τις επιφανειακές λύσεις παροδικής ευτυχίας.
Χαίρομαι που στις αναρτήσεις σου βρίσκω απαντήσεις σε βασικά μου ερωτήματα.
Την αγάπη μου
Αδελφέ μου αυτό αποτελεί ένα από τα καλύτερά σου κείμενά που με άγγιξε πραγματικά....Παράλληλα προσπαθώ να βρω ίχνη απαισιοδοξίας στα κείμενά σου και αδυνατώ να το πράξω. Παραξενεύομαι που κάποιοι θεωρούν "απαισιοδοξία " την καταγραφή,μέσα από το βίωμα σου, της πραγματικότητας της ζωής, όπως αυτή είναι δίχως φτιασίδια και παραμορφώσεις από μεθόδους δημιουργίας τεχνητής ευδαιμονίας.Εγώ αντίθετα βιώνω ένα συναίσθημα αγαλλίασης με το γεγονός ότι υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που συμπάσχουν μαζί μου στον πόνο, που δεν κάνει διακρίσεις σε κανένα, αλλά αντέχεται καλύτερα όταν γνωρίζεις ότι και άλλοι "πονάνε" για σένα...
Σαφέσταστα ενα από τα πιο ουσιαστικά σου κείμενα,
αυθεντικό, με χάρη ουσία και πόνο.
Χαίρομαι που σε γνώρισα από κοντά .
Ευχομαι ο πόνος η θλίψη και οι πληγες σου να ευωδιαζουν πάντα και σκορπούν όλο και πιο μακρυά το άρωμα μιας αλλης ζωής μιας !!!
Για σου φίλε και αδελφέ !!!
Χρήστος
@Ζηνάς
Αδελφέ μου Καλημέρα.
Νομίζω οτι ο κόσμος φαντάζει αντίπαλος στο ποσοστό που τόσο ενα θρησκευτικό σύστημα όσο και εμείς οι ίδιοι δεν μπορούμε να τον δούμε ως μέρος της αποκάλυψης και της σοφίας του Θεού. Εαν το μεσα μας, το έξω απο μας και τα πάντα τα δούμε ως ενα Ολον, που μας συνέχει και το συνέχουμε τότε δεν υπάρχει πρόβλημα.
Η αλήθεια είναι οτι αρκετές φορές ο χριστιανισμός στην παραμόρφωση του, είδε εχθρικά όχι μονο το πνεύμα του κόσμου, αλλα το ίδιο τον κόσμο. Γι αυτό και τον κατηγοριοποίησε σε ιερό και βέβηλο. Αλλα νομίζω οτι και μονο η Θεία Λειτουργία φτάνει για να βάλει τα πράγματα στην θέση τους για εκεινους που θέλουν και έχουν την διάθεση να δουν και να νοησουν.
Τα χαιρετίσματα μου ξέρεις εσύ....!!!!!!
@epikuros
Και εγω φίλε χαίρομαι που μπορούμε να καταλαβαινόμστε. Είναι ωραίο πράγμα να μιλάς και ο άλλο να νιώθει τι θελεις να πεις.
Τα λεμε.
@π.Αντώνιος
Να είσαι καλα. Σε ευχαριστώ που υπάρχεις στην ζωή μου. Ολα τα αλλα, δεν εχουν και τόση σημασία.
Η ζωή είναι το άθλημα.
Για όλα ευχαριστώ!!!!
@Χρἠστος
Η χαρά είναι δική μου. Είστε σημαντικοί για μένα. Σας περιμένω............
Πάτερ Λίβυε ,
απλά την ευχή σας,
και ολόθερμους χαιρετισμούς από τη μεγαλόνησο.
Αργυρούλα
Αδελφοι εγω εχω καταλαβει το εξης...πως αν η θλιψη,τα βασανα και οι αναποδιες αυτης της ζωης δεν γινουν μια δ ε υ τ ε ρ α φ υ σ ι ς ,ολο θα λεμε γιατι.Να ζεις δηλαδη φορωντας στο πετσι σου την θλιψη.Δεν γινεται αλλιως.Γεννηθηκαμε με μια ροπη προς το κακο.και το ακολουθουμε ολοι.Και ο θεος τι κανει? σου δινει μια θλιψη.Εσυ διαμαρτιρεσαι...μετα σε αφηνει λιγο να παρεις μιαν ανασα.Σου ξαναδινει θλιψη .Ξανα διαμαρτυρεσαι...σε ξανα αφηνει να παρεις μιαν ανασα...ετσι ετσι περνας τη ζωη σου μια μελι μια κεντρι...μια μελι μια κεντρι.Οταν φορεσεις αυτη τη μονιμη θλιψη και σταματισεις να διαμαρτυρεσαι εχεις φτασει σε μεγαλα μετρα πνευματικα.ειναι σαν να ησουν και ασκητευες πολλα χρονια στο βουνο.Τι κανει δηλαδη ο θεος?σε ταπεινωνει,γυρναει το θεμα απο την υπερηφανεια στην ταπεινωση.Και ετσι οταν μαθεις να εισαι ταπεινος θα του μειασεις γιατι και εκεινος ειναι ταπεινος αφου καταδεχτηκε να θυσιαστει για εσενα και τωρα κοινωνας το σωμα και το αιμα του στην θ.κοινωνια.Ετσι γινεσαι πρακτικος στα πνευματικα ,αρχιζεις να καταλαβαινεις τι γινεται...και με αυτον τον τροπο σε σωζει.θα πρεπει να δοξαζουμε μερα και νυχτα το θεο για αυτου του ειδους την παιδαγωγια.Διοτι αυτη η ζωη εχει ημερομηνια ληξεως.Η αιωνια ζωη ομως ειναι ατελιωτη.Αλλα το ζητημα ειναι να μην κανεις το καλο για να βολευτεις στον παραδεισο,το ζητημα ειναι ο,τι καλο κανεις να το κανεις επειδη αγαπας τον θεο.Και αν του το ζητησεις στην προσευχη σου να σε κανει να τον αγαπησεις,θα σου το δωσει και αν σου δωσει αυτο το δωρο δεν εχεις αναγκη ουτε τις θλιψεις ουτε τα βασανα.ολα αυτα μαζι με την εξομολογηση ,τον εκκλησιασμο,την θ.κοινωνια και τα εργα αγαπης προς τον συνανθρωπο,σε κανουν κληρονομο της βασιλειας των ουρανων.ο θεος δεν ειναι μια ιδεα...ειναι η τελεια αγαπη
Δημοσίευση σχολίου