31 Ιουλ 2014

Μοναξιά, χρηστική προσέγγιση του Θεού... (γ΄μέρος συνέντευξης Ράδιο Πειραϊκής Εκκλησίας)


Συνέντευξη της Σοφίας Χατζή 
με τον π. Χαράλαμπο Παπαδόπουλο(Λίβυος),
εφημέριο στον ιερό ναό Αγίας Ειρήνης Πύργου στη νότια Κρήτη.  (γ΄ μέρος)συνεχίζεται..



  • Σήμερα παραπονιούνται για το αίσθημα της μοναξιάς που νιώθουν. Πέρα από τον γενικό τρόπο ζωής σήμερα που επιτείνει τη μοναξιά, μήπως έχουμε και εμείς ευθύνη όταν μένουμε μόνοι;

Στην πατερική και νηπτική διδασκαλία της Εκκλησίας, προσπαθούμε να δούμε που φταίμε εμείς. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει ότι «είναι κακός ο κόσμος διότι εγώ είμαι κακός». Προσπαθούμε δηλαδή να δούμε ποιο είναι το δικό μας μερίδιο ευθύνης. Το ίδιο και στο θέμα της μοναξιάς. Μπορούμε να πούμε μεν ότι οι εποχές άλλαξαν, ότι η κοινωνία είναι ανάλγητη, ότι υπάρχουν τα μεγάλα αστικά κέντρα κλπ. Αυτό ενώ έχει μια αλήθεια, δεν έχει όμως όλη την αλήθεια. Πρέπει να αναλάβουμε την δική μας ευθύνη. Διότι αν είμαι ένας άνθρωπος δύστροπος, παράξενος, ένας άνθρωπος που δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί του, που όλοι και όλα του φταίνε, ε τότε ο άλλος είναι δύσκολο να ζήσει κοντά μας. Να δούμε δηλαδή μήπως εμείς με τον τρόπο μας απομακρύνουμε τους άλλους από κοντά μας. Αν εμείς δεν δημιουργούμε συνθήκες έτσι ώστε ο άλλος να αναπαυθεί δίπλα μας και να χωρέσει στη ζωή μας. Η ευθύνη για τη μοναξιά μας, συχνά είναι δική μας και μέσα μας. Οπότε πρέπει να δούμε τι  να αλλάξουμε στη ζωή μας. Δεν φταίει πάντα «ο κακός ο κόσμος». Πρέπει να δούμε κι εμείς τι λάθος κάνουμε στις σχέσεις μας.

  • Από την άλλη αναζητούμε και παρέες για να μην είμαστε μόνοι μας και για να μην επικεντρωθούμε και λίγο στον εαυτό μας...

Βέβαια, αν ο άλλος είναι η φυγή μου και το ψέμα μου, αυτό είναι μια εκμετάλλευση όπως ήδη είπαμε μιλώντας για ένα παρεμφερές θέμα. Ουσιαστικά χρησιμοποιώ τον άλλον. Δεν σχετίζομαι με τον άλλον. Τον χρησιμοποιώ για να καλύψω μια δική μου ανάγκη ή αδυναμία. Βέβαια, είναι άλλο πράγμα η μοναξιά και άλλο πράγμα η μοναχικότητα. Η μοναχικότητα είναι πνευματικότητα. Θέλω να μείνω μόνος, να σκεφτώ, να προβληματιστώ, να προσευχηθώ. Η μοναχικότητα είναι υγεία. Η μοναξιά όχι. Είναι αρρώστια της ύπαρξης, είναι παθολογία, είναι αναπηρία.  Και συχνά λέμε στην εκκλησία να υπάρχει σχέση με ανθρώπους και ας πληγωθούμε, παρά σε καμία σχέση και επαφή. Ας πονέσω στη σχέση με τον άλλον άνθρωπο. Ο πόνος είναι κομμάτι διαδικαστικό της ζωής.  Είναι κομμάτι το οποίο δίνει κάτι. Όπως η χαρά έτσι είναι κι ο πόνος. Να μη μείνω μόνος όμως, επειδή ενδέχεται να απογοητευθώ ή να πονέσω. Ο πόνος, η απογοήτευση, η προδοσία είναι μέσα στη ζωή. Είναι στάδια ζωής, αλλά είναι ζωή. Η μοναξιά δεν είναι ζωή. Στη μοναξιά δεν μπορώ να σχετιστώ με τον άλλον, ούτε με τον εαυτό μου ούτε με τον Θεό. Και γενικά υπάρχει πρόβλημα και με άλλα πράγματα και όχι μόνο με το συνάνθρωπο.


  • Υπάρχουν περιπτώσεις οι πιστοί να χρησιμοποιούμε τον Θεό για την εκπλήρωση προσωπικών επιθυμιών, αντιπροσφέροντάς του μια καλή ηθική ζωή ή νηστείες κλπ;


Ε ξέρετε ότι κατά 90% αυτό συμβαίνει. Εκεί συγκαταλεγόμαστε οι περισσότεροι.  Δεν βγάζω τον εαυτό μου έξω. Κοιτάξτε, μπορούμε να πούμε ότι αυτό είναι ένα στάδιο. Ένα στάδιο πρώιμο, ένα στάδιο αρχαρίων. Αλλά δεν μπορεί να μην μπούμε και στο κυρίως θέμα ποτέ... Στον βασικό πυρήνα της σχέσης μας με τον Θεό. Πρέπει, λοιπόν, να ξεπερνάμε αυτό το στάδιο. Αν μένουμε εκεί, σημαίνει ότι δεν προχωράμε. Ο άγιος Μάξιμος λέει ότι υπάρχουν τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι αυτή η διαπραγμάτευση, να δίνουμε και να ζητάμε πράγματα από τον Θεό, μία μπακαλίστικη ή μεταπρατική διαδικασία, δεν έχει καρδιά μέσα, αλλά είναι ανθρώπινο στοιχείο. Δεν μπορούμε να το αμφισβητήσουμε, όλοι μας κάποια στιγμή το έχουμε ανάγκη. Το άλλο στάδιο είναι ο φόβος. Φοβόμαστε ως δούλοι. Όλα τα κάνουμε από έναν φόβο απέναντι στον Θεό. Και το τρίτο στάδιο είναι των παιδιών του Θεού, όπου η σχέση είναι ελεύθερη και δεν περιμένεις κάτι, αλλά κάνεις κάτι γιατί αγαπάς πάρα πολύ τον Θεό σου. Εκεί ελπίζουμε να φτάσουμε. Αν όμως κανείς βλέπει τον Θεό έτσι κι αν περιμένει πάντα να πηγαίνουν καλά τα πράγματα επειδή πηγαίνει στην εκκλησία, είναι σε λάθος δρόμο. Αρκεί να δει μόνο τον εσταυρωμένο, τίποτε άλλο. Ο ίδιος ο Υιός του Θεού υποφέρει και πάσχει. Είναι πάσχων δούλος. Δεν εξαιρέθηκε και συμμετείχε στο κοινό ποτήριο αυτής της πραγματικότητας, αυτής της ζωής, που είναι ο πόνος και η οδύνη. Η Παναγία η ίδια κηδεύει τον Υιό της και κλαίει γι΄αυτό, οι άγιοι μάρτυρες βλέπουμε τι περνάνε και τι βασανιστήρια υποφέρουν. Οπότε στην εκκλησία δεν ερχόμαστε διότι θα μας φέρει μια κοσμική επιτυχία, αλλά διότι αποκτούμε τη χάρη του Θεού. Ερχόμαστε σε επαφή αγαπητική με τον Θεό. Και κατόπιν όλα τα άλλα έρχονται. Δεν αλλάζουν οι εξωτερικές πραγματικότητες. Αλλάζουμε εμείς οι ίδιοι. Θα συνεχίσουμε να πονάμε, θα συνεχίσουμε να υποφέρουμε, να έχουμε δοκιμασίες και προβλήματα στη ζωή μας, πολλές φορές και μεγάλα, αλλά είναι τέτοια η χάρις του Θεού και η αίσθηση ότι είναι Κάποιος δίπλα σου που σε αγαπάει πολύ, Κάποιος που ξέρει περισσότερα από σένα, έτσι ώστε αυτό δεν σε αφήνει να καταποντιστείς. Αυτό είναι η σχέση μας με τον Θεό. Αλλά μην πιστεύουμε ψευδώς και συχνά με έναν πολύ πτωτικό τρόπο ότι επειδή ήρθα στην εκκλησία ο Θεός είναι υποχρεωμένος να μου δίνει τα πάντα και να πηγαίνουν όλα καλά. Δεν είναι αυτό σχέση με τον Θεό. Αυτό είναι μια δική μου αδυναμία. 


25 Ιουλ 2014

Πάθη, Δοκιμασίες, Χάρις..... (β΄ μέρος ) Ράδιο Πειραϊκής Εκκλησίας


Συνέντευξη της Σοφίας Χατζή 
με τον π. Χαράλαμπο Παπαδόπουλο(Λίβυος),
εφημέριο στον ιερό ναό Αγίας Ειρήνης Πύργου στη νότια Κρήτη.  (β΄ μέρος) συνεχίζεται..


  • Τα πάθη τα φέρουμε χωρίς βέβαια να τα επιδιώκουμε. Δεν στοχεύουμε στο να γίνουμε εγωιστές ή οτιδήποτε άλλο αρνητικό. Πώς στεκόμαστε απέναντί τους λοιπόν; Από τη μία δεν τα θέλουμε και από την άλλη τα φέρουμε μέσα μας.

Έχουμε μάθει οι χριστιανοί συχνά να κατηγορούμε και να βάζουμε ταμπέλες σε ανθρώπους, ότι είσαι εγωιστής, είσαι έτσι, είσαι αλλιώς κλπ. Αυτή είναι μια εύκολη διαδικασία, το να κρίνεις κάποιον. Το βασικό είναι να κατανοήσεις τον άλλον και να καταλάβεις για ποιο λόγο έχει αναπτύξει ένα πάθος. Πίσω από τα πάθη έχω την αίσθηση ότι κρύβονται οι ανάγκες μας. Γι΄αυτό και τα πάθη δεν ξηλώνονται εύκολα. Διότι εξυπηρετούν μία ανάγκη. Τι κάνει η αμαρτία; Η αμαρτία είναι υποκατάστατο του Θεού. Όταν δεν υπάρχει η χάρις του Θεού να σε γεμίσει, δημιουργείς υποκατάστατα. Πράγματα που θα σε θρέψουν με έναν λανθασμένο τρόπο, αλλά θα σε θρέψουν όμως, αν και ψευδώς. Για ένα χρονικό διάστημα νιώθεις ή πιστεύεις ότι έχεις βρει κάτι. Αργά ή γρήγορα βέβαια θα ματαιωθείς και θα καταλάβεις ότι αυτό δεν οδηγεί πουθενά. Αν δεν έχουμε σπουδαίες τροφές, δηλαδή τον Θεό, τις εντολές του, τη χάρη του, για να τραφούμε, ο άνθρωπος δεν μπορεί τα κενά, όπως λέει ο άγιος Πορφύριος «η ψυχή δεν μπορεί τα κενά», και θα κάνει κάτι να τα γεμίσει. Οπότε αρχίζουμε να τρέφουμε κατώτερα ένστικτα. Υπηρετούμε κατώτερες ανάγκες. Πρέπει, λοιπόν, με νηπτικό τρόπο να καταλάβουμε τι κρύβεται πίσω από τα πάθη μας. Ποιες ανάγκες εξυπηρετούν. Όλα τα πάθη κάτι εξυπηρετούν μέσα μας. Και αφού το κατανοήσουμε να μπούμε σε μια ασκητική αγωγή, παιδαγωγική, μυστηριακή, να μπορέσουμε με τη χάρη του Θεού σιγά-σιγά να απαλειφθεί αυτό το πράγμα. Τα πάθη τα φέρουμε διότι είμαστε τρεπτοί άνθρωποι, που ζούμε μέσα στο χρόνο και τον χώρο, είμαστε φθαρτοί. Έχουμε μέσα μας το στοιχείο της φθαρτότητας. Ένα στοιχείο αποδόμησης. Αποδομούμαστε σιγά-σιγά. Οπότε μέσα μας υπάρχει το φθαρτό, δεν υπάρχει το τέλειο. Υπάρχει μέσα μας μια εγγενής αδυναμία. Η αδυναμία αυτή δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, ψάχνει πού να βρει να ακουμπήσει, ψάχνει από κάπου να γεμίσει, προσπαθεί από κάπου να παρηγορηθεί, και αρχίζει να ικανοποιείται μέσα από διάφορα πάθη. Το θέμα είναι να κατανοήσουμε ποιες ανάγκες εξυπηρετούμε, λανθασμένα και αυτοακυρωτικά.  Και ύστερα με τη χάρη του Θεού να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε.


  • Περνώντας σε ένα άλλο θέμα, οι δοκιμασίες στη ζωή πώς μπορούν να ωφελήσουν τον άνθρωπο που τις συναντά; Ξέρουμε ότι μια δυσκολία για κάποιον μπορεί να είναι αφορμή απελπισίας και καταστροφής και για έναν άλλο, η ίδια φαινομενικά δυσκολία, να αποτελέσει αιτία αλλαγής προς το καλύτερο ή και μεταμόρφωσης…

Ακριβώς έτσι είναι, αυτό λέει η εμπειρία μας. Έχει να κάνει από ποια σκοπιά βλέπεις τη ζωή ολόκληρη και την ύπαρξη γενικά. Τα γεγονότα έχουν μια υποκειμενικότητα. Τελικά εμείς είμαστε αυτοί που βάζουμε όνομα στα πράγματα. «Καλό, κακό, ευλογημένο, μη ευλογημένο...». Η εκκλησιαστική εμπειρία, των αγίων και των πατέρων, έχει αποδείξει πως ό,τι για τον κόσμο έχει μια εμπειρία αρνητική, μπορεί με μια άλλη ματιά, με τα μάτια της πνευματικότητας, με τη χάρη του Θεού και στην προοπτική της αιωνιότητας, να είναι τελείως διαφορετικό. Μια σοβαρή ασθένεια μπορεί για τον έναν να είναι αιτία απόγνωσης, απελπισίας, απομόνωσης ή και αυτοκτονίας και για έναν άλλο να γίνεται  αιτία να ξαναδεί τη ζωή από την αρχή, να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, να έρθει σε επαφή με τον Θεό, να συμφιλιωθεί με ανθρώπους, να ρίξει γέφυρες επικοινωνίας και γενικά να δει τελείως διαφορετικά τη ζωή. Αυτό μπορεί να γίνει ακόμα και για το πιο μικρό πράγμα της καθημερινότητας. Το πώς βλέπεις έναν πρωινό καφέ, το πώς βλέπεις τον σύντροφό σου και τα παιδιά σου στο σπίτι. Δηλαδή η χάρις του Θεού είναι η δυνατότητα να βλέπεις διαφορετικά τα πράγματα. Για τον άνθρωπο του Θεού δεν αλλάζει η εξωτερική πραγματικότητα. Δεν έχει άλλη πραγματικότητα ο άνθρωπος του Θεού και άλλη ο άνθρωπος του κόσμου. Κοινή είναι η πραγματικότητα για όλους. Εντάσεις, προβλήματα, δοκιμασίες. Ίδιος κόσμος, ίδια κοινωνία, ίδια προβλήματα. Τι αλλάζει λοιπόν; Δεν αλλάζει κάτι εξωτερικό. Αλλάζει κάτι εσωτερικό. Δείτε το σε παραδείγματα της καθημερινότητάς μας. Μπορεί το πρωί να χαιρόμαστε πάρα πολύ που έχουμε παιδιά και το απόγευμα να μας εκνευρίζουν και να βαρυγκομάμε που τα έχουμε. Ένας άλλος να βλέπει το ηλιοβασίλεμα και να δοξάζει τον Θεό κι ένας άλλος να διαμαρτύρεται που τελείωσε, ας πούμε, η μέρα. Ένας άλλος να σηκώνεται το πρωί και να λέει πολύ ωραίος ο καιρός και να δοξάζει τον Θεό κι ένας άλλος να λέει τι κακός είναι αυτός ο καιρός, μας κατέστρεψε. Τα αντικειμενικά γεγονότα λοιπόν έρχονται να φωτιστούν από τη δική μας υποκειμενική ματιά. Αυτό έχει να κάνει με το πόσο φωτισμένος είναι ο εσωτερικός μας κόσμος, τα μάτια μας, η αντίληψή μας, οι αισθήσεις μας. Και πώς την πληροφορία που δεχόμαστε μπορούμε να τη μεταμορφώνουμε εν Χριστώ.

  • Μπορούμε να το αναλύσουμε λίγο αυτό;
Είναι λίγο δύσκολο διότι πρόκειται για εμπειρικές καταστάσεις. Δεν μπορεί να σου πει κάποιος πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό, αφού και ο ίδιος δεν το έχει καταλάβει με τη διάνοια. Και ο φορέας της χάριτος, ο οποίος βλέπει τα πράγματα με έναν άλλον τρόπο, δεν κατάλαβε πώς αυτό συνέβη. Εμείς έχουμε μια εκκλησιαστική ζωή μετανοίας, προσπαθούμε να τηρούμε τις εντολές, να έχουμε μια μυστηριακή σχέση με το ποτήριο της ζωής, μια προσευχητική στάση κλπ. Αυτά τα γνωρίζουμε. Το πώς έρχεται αυτή η εσωτερική μεταμόρφωση, αυτό είναι η χάρις του Θεού, αυτό είναι μυστήριο. Αν προσπαθήσουμε να το αναλύσουμε, θα το χάσουμε. Αυτό βιώνεται. Νομίζω ότι αν κάποιος το θέλει πραγματικά, έχει καλή και ειλικρινή διάθεση και δεν χρησιμοποιεί τον Θεό και την εκκλησία, δεν θέλει δηλαδή τον Θεό για να του δώσει πράγματα, αλλά θέλει τον ίδιο τον Θεό γιατί τον αγαπάει, διότι αισθάνεται ευλογία και ευτυχία κοντά του, αυτό θα έρθει στη ζωή του. Αν θέλει την εκκλησία γιατί πραγματικά νιώθει ότι είναι ο χώρος όπου ξεκουράζεται η καρδιά και το πνεύμα του, και δεν πάει στην εκκλησία για να έχει λεφτά, υγεία, να περνάνε τα παιδιά του στις εξετάσεις κοκ, αν θέλει, λοιπόν, τον ίδιο τον Χριστό, ο Θεός θα του προσφερθεί. Αυτό που ζητά θα γίνει στη ζωή του. Πολλές φορές ζητάμε πράγματα που δεν είναι του Θεού πράγματα. Δηλαδή ο Θεός δίνει Θεό, δίνει σωτηρία, δίνει χαρά, δίνει Άγιο Πνεύμα, δεν μπορεί να δώσει κάτι άλλο. Νομίζω ότι αν κανείς είναι ειλικρινής στην αναζήτησή του, κάποια στιγμή θα απαντήσει ο Θεός σε αυτό το αίτημα της καρδιάς του, όταν θα είναι ώριμες οι συνθήκες. Και θα καταλάβει τι ακριβώς εννοούμε λέγοντας ότι μεταμορφώνεται όλο το είναι σου και τα βλέπεις όλα διαφορετικά. Δεν υπάρχει, λοιπόν, κάποιο κουμπί. Είναι η χάρις κι αυτός που τη γεύεται δεν ξέρει πώς ήρθε και ούτε αισθάνεται ότι έκανε κάτι σπουδαίο για να έρθει. Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος-τυποποιημένος τρόπος λοιπόν. Μπορεί να τα κάνεις όλα καλά και να μην έρθει ποτέ η χάρις...

  • Ή επίσης η χάρις έρχεται και φεύγει, όπως στον άγιο Σιλουανό...
 Αυτό είναι η παιδαγωγία του Θεού στους αγίους. Αυτό που εμείς πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι ξεκινάμε από τα βασικά και απλά. Το πρόβλημα είναι ότι εμείς βιαζόμαστε. Σήμερα υπάρχει μια μεγάλη άνθιση στο εκκλησιαστικό βιβλίο εξάλλου. Αυτό είναι πάρα πολύ ωραίο αλλά κρύβει κι έναν κίνδυνο. Όταν δεν έχεις έναν πνευματικό οδηγό έμπειρο, να πιάνεις αδιάκριτα και να διαβάζεις βιβλία και να πιστεύεις ότι αυτό ή το άλλο μπορείς να το ζήσεις έτσι απλά ή πατώντας ένα μαγικό κουμπί ή κάνοντας κάποια εξωτερικά πράγματα. Δεν πρόκειται όμως για κάτι τέτοιο. Και πρέπει να καταλάβουμε ότι η πνευματική ζωή ξεκινάει σιγα-σιγά και αφού έχουμε βάλει κάποιες βάσεις. Λέει ο άγιος Πορφύριος, όλα να τα χαίρεστε, τον ήλιο, τα δέντρα, το φως, το σκοτάδι, το φαγητό, την παρέα, το μπάνιο, όλη τη ζωή. Από τις μικρές, λέει, αγάπες, θα πάμε στις μεγάλες αγάπες. Δεν είναι δυνατό να πάμε στις μεγάλες αγάπες, στον Θεό, αν δεν έχουμε μάθει να χαιρόμαστε το σύντροφό μας. Αν δεν έχουμε μάθει να χαιρόμαστε με ένα παιδί, να χαιρόμαστε σε μια παρέα, να χαρούμε από ένα λουλούδι, από ένα ηλιοβασίλεμα... δεν μπορεί να είμαστε με μια αρνητική στάση απέναντι σε όλα αυτά και να θέλουμε ταυτόχρονα να γευθούμε τον Θεό. Κι ο γέροντας Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης τα λέει πάρα πολύ ωραία στους λόγους του, επαναλαμβάνοντας ότι αν θες να γευθείς τη χαρά του θεού, πρέπει να μάθεις να γεύεσαι τα απλά πράγματα. Να δημιουργείς προϋποθέσεις χαράς. Εδώ βέβαια, δεν μπορούμε να μοιραστούμε ένα φαγητό, δεν μπορούμε να μοιραστούμε ένα δωμάτιο, μια παρέα, δεν μπορούμε να χαρούμε με απλά πράγματα, στα οποία συχνά οι χριστιανοί έχουν και ενοχή. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο.

(συνεχίζεται)


17 Ιουλ 2014

Η πιο βαθιά καρδιά... (Συνέντευξη Ράδιο Πειραϊκής Εκκλησίας α' μέρος)


Συνέντευξη της Σοφίας Χατζή με τον π. Χαράλαμπο Παπαδόπουλο, εφημέριο στον ιερό ναό Αγίας Ειρήνης Πύργου στη νότια Κρήτη.  (α΄ μέρος)

  • Πάτερ θα μιλήσουμε περί πνευματικής ζωής, χωρίς κάποιο συγκεκριμένο επιμέρους θέμα επ΄ αυτής, αλλά θα ήθελα να σας ρωτήσω καταρχάς αν συμφωνείτε με το ότι η πνευματική ζωή είναι μεν αγώνας και προσπάθεια αλλά για πολλούς γίνεται και άγχος.
 Ναι, θα συμφωνήσω. Θα συμφωνήσω διότι αυτό μας λέει η καθημερινή εμπειρία. Για πολλούς γίνεται άγχος η πνευματική ζωή, διότι τελικά πιστεύουμε πάρα πολύ στις δικές μας αρετές. Έχουμε την εντύπωση δηλαδή ότι θα κατακτήσουμε τη χάρη του Αγίου Πνεύματος κάνοντας διάφορες πνευματικές ασκήσεις με έναν πολύ εξωτερικό τρόπο. Και ότι, τέλος πάντων, η σχέση με τον Θεό είναι μία δική μας κατάκτηση. Όμως για την Εκκλησία όλα τούτα είναι μία δωρεά. Την  οποία δεν κερδίζει κανείς με την καπατσοσύνη του ή με τη δύναμή του, αλλά την κερδίζει μέσα από μια σχέση αγάπης και προσφοράς του Θεού.

  • Μπορεί να αποφύγει κανείς το άγχος όταν μιλάμε για κρίσιμα υπαρξιακά ζητήματα που έχουν να κάνουν και με αυτή αλλά και με την άλλη ζωή;
 Θάλεγε κανείς ότι είναι λίγο δύσκολο, γιατί τα υπαρξιακά ερωτήματα έχουν ήδη από μόνα τους ένα άγχος, μία αγωνία. Φοβίζουν τον άνθρωπο, βάζουν ερωτηματικά, δημιουργούν αγωνίες και εντάσεις. Μην ξεχνάμε, επίσης, ότι πίσω από πάρα πολλά πάθη και αδυναμίες του ανθρώπου, είτε πνευματικές είτε ψυχολογικές, κρύβεται το υπαρξιακό άγχος του θανάτου, το οποίο δυσκολεύει τη ζωή του ανθρώπου και το οποίο μεταμορφώνεται και παίρνει και μορφές ασθενειών και προβλημάτων σωματικών και ψυχικών. Αν, όμως, καλλιεργηθεί η σχέση με τον Θεό και σιγά-σιγά έρθει η χάρις του Αγίου Πνεύματος μέσα στον άνθρωπο, τότε δεν είναι αυτό που λέμε τόσο δύσκολο γιατί αρχίζει ο άνθρωπος να αποκτά μια εσωτερική ειρήνη. Δεν είναι ότι θα φύγουν τα προβλήματα ή ότι θα εξαλειφθούν οι δοκιμασίες, αλλά η χάρις του Θεού σού δίνει μια δύναμη, μια εσωτερική διαύγεια, η οποία σε βοηθάει να περνάς μέσα από τη φωτιά και να μην καίγεσαι. Θα περνάς όμως μέσα από τη φωτιά, δεν γίνεται διαφορετικά. Δεν υπάρχει ένας κόσμος που δεν έχει σταυρό, δεν έχει πόνο, δεν έχει δοκιμασίες, δεν έχει οδύνη. Αλλά με τη χάρη του Θεού μπορείς να τα βλέπεις τελείως διαφορετικά τα πράγματα. Και τον πόνο ακόμη μπορείς να τον βλέπεις ως μέσο, ως οδό...


  • Είναι δυνατόν να διαπιστώσει κανείς στον εαυτό του κάποια πνευματική πρόοδο και να είναι αυτό κάτι υγιές, που δεν θα τον κάνει εγωιστή δηλαδή, αλλά θα τον στηρίξει και θα του δώσει κάποια αυτοπεποίθηση;
 Στην πνευματική ζωή, όπως και στη ζωή γενικά, τα πράγματα δεν είναι ή έτσι μόνο ή αλλιώς. Είναι και έτσι, είναι και αλλιώς, είναι και πέρα από το αλλιώς. Υπάρχει, λοιπόν, περίπτωση να βλέπεις αλλαγές στον εαυτό σου, μέσα στην ψυχή σου, στη σχέση σου με τον Θεό και τους συνανθρώπους σου και τον εαυτό σου, αλλά αυτό να μη σε οδηγεί σε εγωισμό όταν όλα αυτά τα αντιλαμβάνεσαι ως δωρεές και όχι ως κατακτήσεις σου. Αν αυτά τα θεωρείς ως δώρα. Είναι «τα σα εκ των σων» που λέμε στη θεία Ευχαριστία. Δηλαδή δέχεσαι τις δωρεές του Θεού, τις βλέπεις, τις αναγνωρίζεις, δεν κλείνεις τα μάτια. Το να μην τα βλέπεις, φαίνεται σαν ταπείνωση ενώ πολλές φορές είναι εγωισμός. Και μάλιστα μια αρρωστημένη μορφή εγωισμού και ναρκισσισμού όπου κανείς θεωρεί ότι δεν έχει τίποτα καλό, ότι είναι άχρηστος, ότι είναι ένα μηδέν. Συχνά λοιπόν αυτό είναι παθολογία και μάλιστα πολύ εγωιστική. Υπάρχει, λοιπόν, η δυνατότητα ευχαριστιακά και δοξολογικά να δέχεσαι τις δωρεές του Θεού, είτε μέσα στον εαυτό σου είτε έξω και να μη θεωρείς ότι είσαι πηγή αυτών και ότι δεν είναι κατορθώματά σου, αλλά είναι η επίσκεψη της χάρης του Θεού· οπότε ευλογείς, δοξάζεις, με μία απόσταση από αυτά, μακριά από το να είναι δήθεν ατομική σου υπόθεση, ναρκισσιστική. Δεν τα χρησιμοποιείς για να νιώσεις αυτοέπαινο ή να αυτοπροβληθείς, αλλά τα αντιλαμβάνεσαι ως χαρίσματα και δωρεές του Θεού, για τα οποία ευχαριστείς τον Θεό και συγχρόνως τα δίνεις στην κοινότητά σου, στην εκκλησία. Ατομικά χαρίσματα και ατομική πρόοδος δεν υπάρχει μέσα στο χώρο της εκκλησίας. Τα πάντα είναι για να δοθούν σε κάποιον άλλο. Τα πάντα είναι για να τα κοινωνήσουμε με τους άλλους. Εάν έχω ένα χάρισμα είναι για να το κοινωνήσω με τους άλλους, δεν είναι για να το καυχηθώ εγώ και να το σφετεριστώ ατομικά. Οπότε μπορεί νομίζω κάποιος να αντιλαμβάνεται κάποιες μικρές βελτιώσεις ή χαρίσματα ή δωρεές και να μην πέφτει σε εγωισμό, όταν δοξολογεί τον Θεό γι’ αυτό και δεν έχει ως κέντρο τον εαυτό του. 

  • Πολλές φορές, όπως λέτε και σε κάποια βιβλία σας, ο χριστιανός, όπως και κάθε άνθρωπος ντύνεται κάποιους ρόλους για να μπορέσει να αντέξει τον εαυτό του, να τον αποδεχτεί. Από την άλλη, οι Πατέρες λένε ότι χρειάζεται να γνωρίσουμε την αμαρτία μας χωρίς όμως να απελπιστούμε. Πώς μπορεί να γίνει αυτό όμως;

Η γνώση του εαυτού μας είναι ένα από τα τρία σκαλιά της νηπτικής, φιλοκαλικής παραδόσεώς μας. Είναι η αυτογνωσία, η αδελφογνωσία και η θεογνωσία. Αν δεν ξέρω τον εαυτό μου και πάω να αγαπήσω τον αδελφό μου, θα τον εκμεταλλευθώ. Διότι όσα κάνω -η αγάπη και η διακονία που θα προβάλλω- θα εξυπηρετούν τελικά τις δικές μου ανάγκες και όχι το πρόσωπο του άλλου. Εάν πάω στον Θεό, θα παραμορφώσω τον Θεό, θα τον παραχαράξω. Θα δημιουργήσω ένα είδωλο του εαυτού μου. Οπότε είναι βασικό να έχω μια νηπτική αυτογνωσία και πάντα μέσα στη μυστηριακή και αγιαστική χάρη της εκκλησίας. Δεν απογοητεύομαι βλέποντας τον εαυτό μου, διότι αυτό στην εκκλησία γίνεται σιγαλά, με έναν όμορφο και λεπτό τρόπο. Η χάρις του Θεού όταν γίνεται μέσα σε έναν υγιή εκκλησιαστικό-πνευματικό χώρο, έρχεται τόσο απαλά και τόσο όμορφα, γι’ αυτό και η χάρις δεν τρομάζει ποτέ. Ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος λέει ότι η χάρις τι κάνει; Φαντασθείτε λέει ότι έχουμε ένα υπόγειο, το οποίο είναι για χρόνια κλεισμένο και έχει μαζέψει αράχνες, σκόνες και ό,τι βρωμιές μαζεύει γενικά  ένας κλειστός χώρος. Αν ανοίξεις τα παράθυρα αμέσως, θα τρομάξεις. Ανοίγουμε λοιπόν μία τρυπίτσα σε κάθε παράθυρο και μπαίνει λίγο φως. Αυτό θα μου φανερώσει ένα μέρος της βρωμιάς που υπάρχει στο δωμάτιο, ένα μικρό μέρος που μπορώ να καθαρίσω. Και μετά αφήνω λίγο φως παραπάνω. Και βλέπω κι άλλο. Ότι υπάρχει και δίπλα λίγη βρωμιά ακόμη κοκ. Με αυτό τον τρόπο, λέει ο άγιος Συμεών, η χάρις μάς θεραπεύει. Το άλλο βασικό είναι ότι η χάρις του Θεού ουδέποτε σε αφήνει να απογοητευθείς. Η απόγνωση έρχεται από τον εγωισμό μας, έρχεται από το αντίθετο πνεύμα, από τον διάβολο. Γι΄αυτό και ο άγιος Σιλουανός ο αθωνίτης έλεγε να κρατάμε το νου μας στον άδη και να μην απελπιζόμαστε. Δεν υπάρχει απελπισία διότι ξέρω ότι Κάποιος με αγαπάει πάρα πολύ και αυτό είναι εμπειρία, είναι βίωμα, δεν είναι ιδιότητα της διάνοιας. Αν είναι διάνοια, δεν μπορείς να το καταλάβεις και γι΄αυτό θα απογοητευθείς. Αν όμως είναι βίωμα αληθινό, τότε αισθάνεσαι ότι Κάποιος σε αγαπάει και ας είσαι χάλια. Κι ας μην είσαι πάρα πολύ ωραίος και ας μην τα καταφέρνεις πάρα πολύ καλά. Οπότε δεν υπάρχει απογοήτευση. Ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν έλεγε ότι δεν είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να έχει γευθεί την εμπειρία του Θεού έστω και ελάχιστα και να μην έχει χαρά μέσα στην ύπαρξή του. 

1 Ιουλ 2014

Η έννοια της ενοχής


π. Χαραλάμπους Παπαπαδοπούλου (παπα Λίβυος)

(Απο πρόσφατη συνέντευξη που έδωσα, στην Πειραϊκή Εκκλησία, στην εκπομπή της κ. Χατζής Σοφίας)

" Η έννοια της ενοχής τι ρόλο μπορεί να παίξει στην πνευματική ζωή; Στις μέρες μας πολλοί θα συμφωνούσαν με το ότι μόνο αρνητικό ρόλο διαδραματίζει. Δεν μπορεί να αφυπνίσει όμως τον άνθρωπο;
Εμείς λέμε στην εκκλησία, λένε και οι Πατέρες, ότι η ενοχή δεν είναι παράγοντας πνευματικής προόδου ας πούμε. Βέβαια, αν μιλήσουμε για τύψεις, για μία ενοχή η οποία παίζει έναν ρόλο αφυπνιστικό και με βάζει σε μια διαδικασία να αισθανθώ ότι κάτι έκανα λάθος, μπορούμε να τη δεχτούμε ώς ένα σημείο μέσα στη ζωή μας, με μία φυσιολογία, ας πούμε, ψυχολογική. 

Αν όμως αυτό γίνεται με τρόπο παθολογικό, τότε κάτι τρέχει, κάτι δεν πάει καλά. Διότι σε βαθύτερη ανάγνωση νηπτική, βλέπουμε ότι η ενοχή είναι ουσιαστικά ένας θρήνος απέναντι στο εγώ μας. Δηλαδή δεν είναι ότι χάνω τον Θεό, χάνω τη σχέση μου, χάνω την εμπιστοσύνη μου, χαλάω την κοινωνία με ένα άλλο πρόσωπο, αλλά είναι τελικά το «πώς εγώ έπεσα σε αυτό το αμάρτημα; Πώς εγώ έπεσα τόσο χαμηλά; Πώς εγώ τελικά χάλασα αυτό που έφτιαχνα τόσο καιρό;». 

Οπότε αυτού του είδους η ενοχή έχει να κάνει με το αυτοείδωλό μας, με τον ναρκισσιστικό καθρεφτισμό μας, γι΄αυτό και δεν οδηγεί τις περισσότερες φορές σε μετάνοια. Οδηγεί σε μια αποκατάσταση της εικόνας μου.
Μετανοώ δηλαδή και πάω μέσα από την ενοχή στην εξομολόγηση αλλά για να αποκαταστήσω τη δική μου εικόνα, να τα έχω καλά με τον εαυτό μου και να έχω ένα ατομικό ψυχολογικό ξαλάφρωμα. 
Αλλά στην ουσία δεν αναζητώ το άλλο πρόσωπο, διότι αν ήταν αυτό, θα ήξερα ότι το άλλο πρόσωπο με αγαπάει όχι γιατί είμαι κάποιος, αλλά με αγαπάει γιατί Αυτός μόνο αγαπάει. Δεν με αγαπάει επειδή εγώ είμαι υπέροχος, είμαι φοβερός, αλλά επειδή η αγάπη του δεν έχει όρους, δεν έχει προϋποθέσεις, είναι αγάπη μανική που λέει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής. Με αγαπαέι το ίδιο στην αρετή μου, το ίδιο στην πτώση μου. Το ίδιο στις φωτεινές μου και το ίδιο στις σκοτεινές μου ημέρες. Οπότε, ας πούμε, αισθάνομαι ότι δεν σώζομαι επειδή είμαι κάποιος αλλά επειδή Κάποιος με αγαπάει. "

Πηγή::http://proschomen.blogspot.gr/2014/07/blog-post_1178.html?spref=fb